KriptoPara Yatırımcısı ve Danışmanı
Onur Gözüpek
KriptoPara Yatırımcısı ve Danışmanı Onur Gözüpek, Fintechtime okurları için kaleme aldı “Merkeziyetsiz Finansın Dünü Bugünü Yarını”.
Bu yazıyı hazırladığım sırada merkeziyetsiz finans odaklı kripto varlıkların toplam piyasa değeri 120 milyar Dolar’ı; merkeziyetsiz finans platformlarında kilitli kripto varlıkların toplam değeri ise 200 milyar Dolar’ı aşıyordu.
Merkeziyetsiz Finansın Dünü Bugünü Yarını
Bitcoin’in, merkezi bir otoriteye bağlı olmayan, kullanıcılarının yönettiği bir ödeme yöntemi ve elektronik para birimi fikri olarak sunulması ile atılan ilk adım, yeni nesil finansal sistemin de tohumlarını atmış oldu. Herkesin erişimine açık ve aynı zamanda katılımcıların bir otoriteye güvenmesine gerek olmadan güvenle işlem yapabildiği bu ödeme yöntemi bir süre sonra yeni fikirlerin ve projelerin de geliştirilebilmesine olanak tanıdı.
Ethereum blokzinciri üzerinde akıllı kontratların kullanıma sunulması, girişimci ve geliştiricilerin blokzinciri tabanlı ürün ve hizmet üretebilmelerini kolaylaştırdı. 2014 yılında merkezi olmayan stabil kriptopara üretilmesi fikri ile ortaya çıkan Maker projesi, 2017 yılının sonunda hayata geçtiğinde, Ethereum’u teminat göstererek DAI isimli fiyatı 1 Dolar’a eşit kriptopara üretilebilmesine olanak sağladı.
2017 yılını, merkezi olmayan finans kavramının öne çıkmaya başladığı yıl olarak kabul edebiliriz. Yüzlerce proje, Ethereum blokzinciri üzerinde üretikleri dijital varlıklar ile projeleri fon topladı. Kripto varlıkların ilk defa arz edildiği fon toplama süreçlerinde büyük rol oynayan akıllı kontratlar, projelere fon sağlayanlara, güvenli bir şekilde ödeme yapma ve karşılığında kripto varlıkları teslim alma olanağı sundu. Üstelik kullanıcılar, Ethereum blokzinciri üzerindeki ERC20 tabanlı kripto varlıkları EtherDelta isimli merkeziyetsiz alım satım platformunda, birbirleri arasında takas edilebiliyordu. Takas işlemlerine aracılık eden akıllı kontratlar 2017 yılı sonunda siber saldırıya uğrayınca, kullanıcılar merkezi olmayan platformların güvenilirliğini sorguladı.
Merkeziyetsiz finans kavramını zirveye taşıyan en önemli projelerden biri olan Uniswap projesi 2018 yılı sonlarında kullanıma sunuldu. Akıllı kontrat temeleli likidite havuzları ve otomatik piyasa yapıcılar ile kullanıcıların akıllı kontratlar tarafından yönetilen havuzlardan alım satım yapabilmesi sağlandı. Merkezi olmayan alım satım platformu likidite sorununu çözerken kullanıcılara da hızlı ve güvenli takas yapabilme fırsatı sunulmuş oldu. Likidite havuzlarına fon sağlayan kullanıcılar ise, gerçekleşen takas işlemlerinden aldıkları komisyonlar ve çeşitli ödüllerle likidite sağlamaya teşvik edildi.
Merkeziyetsiz finans platformları, kullanıcılara, kripto varlıkları teminat göstererek farklı kripto varlıkları borç alma fırsatı da sunuyor. Bu sayede, sahip oldukları kripto paraları satmak istemeyen ancak belirli bir süre için farklı kripto paralara ihtiyaç duyan kullanıcılar, yatırdıkları teminat oranında, faiz karşılığında borç alabiliyor. Borç verilen kripto varlıkların önemli bir bölümü yine diğer kullanıcılar tarafından karşılanıyor. Borç verilmek üzere fon sağlayan ve borç almak için teminat veren kullanıcılar, kripto varlıklarını akıllı kontratlara emanet ediyor. Varlıkların emanet edildiği akıllı kontratların tüm hareketleri blokzinciri üzerinden takip edilebiliyor.
Kullanıcıların herhangi bir kişi ya da kuruluşa güvenmek zorunda kalmadan borç verebilmelerini, borç alabilmelerini veya doğrudan kripto para cüzdanları üzerinden takas yapabilmelerini sağlayan platformların ardından, değerli madenleri, hisse senetlerini ve hatta itibari paraları sentetik varlıklar olarak dijitalleştiren platformlar da hayata geçti. Blokzinciri tabanlı sentetik varlıklar klasik finans piyasalarına alınıp satılabilen her türlü varlığın blokzinciri üzerine taşınabilmesini mümkün kıldı.
Blokzinciri ve gücünü blokzincirinden alan kripto varlıklar, 2009 yılından günümüze gelişmeye devam ediyor. Hayata geçen her yeni proje, piyasaya çıkmış alternatiflerinden daha yetenekli, daha güçlü ve daha verimli olabilme potansiyeli taşıyor. 2017 – 2020 yılları arasında merkeziyetsiz finans projelerinin neredeyse tamamı Ethereum blokzincirini kullanıyorken, günümüzde, hem Ethereum blokzinciri üzerindeki 2. katman çözümlerin hem de Avalanche, Binance Smart Chain, Polygon gibi blokzincirleri üzerindeki merkeziyetsiz finans platformlarının öne çıktığını görüyoruz. Üstelik, Ethereum alternatiflerinin neredeyse tamamı kullanıcılarına düşük işlem ücreti avantajı sunarak merkeziyetsiz platformaların kullanımını teşvik ediyor. Gelecek bu platformların çok daha yetenekli, daha yaygın ve kullanıcılar açısında daha avantajlı olacağına inanıyorum.
Bu yazıyı hazırladığım sırada merkeziyetsiz finans odaklı kripto varlıkların toplam piyasa değeri 120 milyar Dolar’ı; merkeziyetsiz finans platformlarında kilitli kripto varlıkların toplam değeri ise 200 milyar Dolar’ı aşıyordu. Merkeziyetsiz finans protokolleri arasında geçişi kolaylaştıran köprülerin yaygınlaşması, merkeziyetsiz finans platformlarının birden fazla blokzincirini desteklemesi kullanıcıların bu platformları daha fazla tercih etmesine yol açıyor. Ancak, bu platformları kullanmadan önce, platformlara ait akıllı kontratların denetlendiğinden emin olmanızı ve cüzdanınızı bağlamadan önce merkeziyetsiz uygulamanın gerçekten bağlanmak istediğiniz platforma ait olup olmadığını doğrulamanızı tavsiye ederim.
