E– Ticarette Çalışma Şekline Göre İş Modelleri Nelerdir?

ATP Kalite ve SLA Yönetimi Birim Yöneticisi

Murat Akköse  

ATP Kalite ve SLA Yönetimi Birim Yöneticisi Murat Akköse, Fintechtime okurları için kaleme aldı “E– Ticarette Çalışma Şekline Göre İş Modelleri Nelerdir?”

“Çalışma şekline göre e-ticaret modelleri oldukça önemlidir çünkü, doğru iş modeli belirleyerek çalışmak, hangi pazarda olduğunuzu, kime hitap ettiğinizi, hangi satış platformunu kullanmanız gerektiğini, rakiplerinizin izlediği rol ve stratejilerini incelemenize ve hangi ürünü nasıl pazarlayacağınıza karar vermenize yardımcı olur. Bu nedenle firmanızın gidişatını ve sürdürebilirliğini belirleyebilmek için önemli avantajlar sağlar.”

E- Ticarette çalışma şekline göre iş modellerini incelemeden önce “e-ticaret nedir” ve “e- ticaret iş modeli ne demektir” kısaca bu iki kavramın tanımından bahsedelim.

E-Ticaret Ne Demek: Elektronik ticaret yani kısaca e–ticaret, ürün veya hizmetlerin tüketicilerle digital ortamda bir araya getirilerek ticaretin online olarak yapılması kavramıdır. Alıcı ile satıcının online olarak bir araya gelip alışveriş sürecini tamamladığı bu kavramla ilk olarak 1995 yılında tanıştık.

E-Ticaret İş Modeli Ne Demek: ilk olarak 1995 yılında karşımıza çıkan e-ticaret, sürekli gelişmeye devam ederek çok yol kat etti ve bu süre boyunca birçok oyuncu ve yeni kimlikler de sürece dahil oldu. Aynı süreçte ödeme sistemleri de kendini geliştirmeye devam ederek günümüzdeki halini aldı.

E-ticaret ve ödeme sistemleri kendilerine geliştirmeye devam ederek yollarına devam etmekte ancak her ne kadar gelişmeye devam etse de ticaretin gerçekleşebilmesi için mutlaka bir alıcı ve satıcının olması gerekmekte ve ticaret var olduğundan buyana alıcı ve satıcı rolleri hiç değişmedi. E-ticaretin hayatımıza girmesiyle birlikte alıcı ve satıcı rollerini tekrar kıyasladığımızda artık anlamlarının derinleşerek daha da zenginleştiğini söylemek mümkün.

E-ticaretle birlikte ödeme sistemlerinin de kendini geliştirmesi, aynı zamanda alıcı satıcı kavramlarının zenginleşmesine, yeni oyuncuların oyuna dahil olmasına ve aynı rolde farklı kimliklerin doğmasına sebep oldu. İşte e-ticaret iş modeli de tam olarak burada devreye girerek anlam kazanmakta ve bu yeni oyuncu ve kimliklerin yönetilmesini sağlamak için kullanılmaktadır.

E-ticaret iş modellerinde yine bir alıcı ve satıcı yer almakta ve alıcı ve satıcı rolünde herhangi bir değişiklik olmadan alışveriş süreci tamamlanmakta. Buraya kadar her şey aynı ancak bu kez, yani günümüzdeki e-ticaret iş modelinde alışveriş süreci, “Firma/İşletme, Tüketici, Devlet, Vatandaş, Şirket, Çalışan, Makine vs.” gibi farklı kimliklerle modellenerek gerçekleşmektedir.

Yine bir satıcı ve alıcı var fakat bu sefer ismi satıcıdan alıcıya değil de örneğin; firmadan- firmaya, firmadan- müşteriye veya tüketiciden- tüketiciye vb. düzenlemeler ile gerçekleşmektedir. İşte bu düzenlemeler, e-ticaret firmalarının, çalışma şekline göre satışları sırasında uygulayacakları iş anlayışını belirlemektedir. Başka bir deyişle yapılan satışın perakende mi, toptan mı, kamu kurumu mu, çalışan mı işletme mi vb. gibi yapılan ticaretin kime nasıl yapıldığını belirlemeye e-ticaret iş modeli denilmektedir.

Firmanız için belirleyeceğiniz e-ticaret iş modeli ile şirketten şirkete, şirketten müşteriye, tüketiciden tüketiciye vb. gibi çalışma şekilleriyle e-ticaret yapan firmaların ödeme modeli belirlenmektedir. Çalışma şekline göre e-ticaret iş modelleri, B2B, B2C, B2E, B2G, C2B, C2C, C2G, D2C, G2B, G2C, G2E, G2G, M2M ve P2P gibi kısaltmalarla bilinmektedir. Bu modellerden en çok kullanılanları B2B, B2C ve C2C olsa da şimdi tüm modelleri mercek altına alarak incelemeye başlayalım.

B2B Nedir: Açılımı “Business to Business” olan bu model Türkçede “Firmadan Firmaya” veya “İşletmeden İşletmeye” olarak karşılık bulmaktadır. İki firma/işletme arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmek için kullanılır. Üretici firmaların toptancılarına ya da toptancı firmaların perakendeci firmalara satış yapması B2B e-ticaret modeline örnek olarak gösterilebilir. B2B en geniş hacmi olan modeldir. Bu modelde hedef son kullanıcı değil şirketler veya işletmelerdir. Bir marketin toptancısından ürün alması B2B modeline örnek olarak gösterilebilir.

B2C Nedir: Açılımı “Business to Consumer” olan bu model Türkçede “İşletmeden Tüketiciye” olarak karşılık bulmaktadır. İşletme ve tüketici arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmek için kullanılır. Daha basit haliyle, bir işletmenin tüketicilere online olarak satış yapmasıdır. Dünyada en yaygın olarak kullanılan modeldir. Hepsiburada, Trendyol vb. gibi pazaryeri firmalarından yapacağınız alışveriş B2C modeline örnek olarak gösterilebilir.

B2E Nedir: Açılımı “Business to Employee” olan bu model Türkçede “Şirketten Şirket Çalışanına” olarak karşılık bulmaktadır. Firmanın şirket çalışanları için hazırladığı indirimli veya kampanyalı ürünleri sunarken kullanılan modeli ifade etmektedir. Şirketin herhangi bir marka ile anlaşarak çalışanlarına özel indirim yapması B2E modeline örnek olarak gösterilebilir.

B2G Nedir: Açılımı “Business to Government” olan bu model Türkçede “Şirketten Devlete” olarak karşılık bulmaktadır. Şirket ile devlet ve devlet kurumları arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmek için kullanılır. İşletmenin çalışanlarına ait sgk primlerini sgk.gov.tr üzerinden gerçekleştirmesi B2G modeline örnek olarak gösterilebilir.

C2B Nedir: Açılımı “Consumer to Business” olan bu model Türkçede “Tüketiciden Şirkete” olarak karşılık bulmaktadır. Tüketici ile şirket arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmek için kullanılır. Daha çok freelance olarak bilinen serbest çalışanlar tarafından kullanılmaktadır. Bir fotoğrafçının çektiği fotoğrafları veya grafik tasarımcısının hazırladığı tasarımı ilgili şirketlere teklif oluşturarak satması C2B modeline örnek olarak gösterilebilir.

C2C Nedir: Açılımı “Consumer to Consumer” olan bu model Türkçede “Tüketiciden Tüketiciye” olarak karşılık bulmaktadır. Tüketici ve yine tüketici arasından gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmektedir. Sahibinden, ebay, letgo vb. gibi ikinci el ve/veya sıfır ürün satan, yani bir şirketten değil de doğrudan tüketiciyle yapacağınız alışveriş C2C modeline örnek olarak gösterilebilir.

C2G Nedir: Açılımı “Consumer/Citizen to Government” olan bu model Türkçede “Tüketiciden/Vatandaştan Devlete” olarak karşılık bulmaktadır. Tüketici ve devlet arasından gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmek için kullanılır. Pasaport başvuruları, sosyal güvenlik prim ödemeleri, ehliyet, trafik cezası, vergi ödemeleri vb. gibi ödemeler C2G modeline örnek olarak gösterilebilir.

D2C Nedir: Açılımı “Direct to Consumer” olan bu model Türkçede “Direkt (Markadan) Tüketiciye” olarak karşılık bulmaktadır. Üretici/Marka ve tüketici arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmektedir. Bu modelde ticaret, üretici/marka ile son kullanıcı arasında herhangi bir bayi, toptancı, pazar yeri gibi aracılar olmadan gerçekleşmektedir. Örneğin Burger King’den hamburger sipariş etmek istediğinizde, bunun için Yemeksepeti, Trendyol, Getir vb. gibi pazaryeri firmaları olmadan markanın doğrudan kendi sitesinden/uygulamasından alışveriş yapılması D2C modeline örnek olarak gösterilebilir.

G2B Nedir: Açılımı “Governmet to Business” olan bu model Türkçede “Devletten İşletmeye” olarak karşılık bulmaktadır. Devlet ile işletme arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmektedir. Devlet tarafından işletmelere verilen destek kredileri G2B modeline örnek olarak gösterilebilir.

G2C Nedir: Açılımı “Governmet to Consomer/Citizen” olan bu model Türkçede “Devletten Tüketiciye/Vatandaşa” olarak karşılık bulmaktadır. Devlet ile tüketici arasından gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmektedir. Devlet kurumlarının vatandaşlarına online olarak sunduğu hizmetleri kapsamaktadır. Pasaport, kimlik, doğum, evlenme vb. bildirim ve kayıtlar G2C modeline örnek olarak gösterilebilir.

G2E Nedir: Açılımı “Government to Employee” olan bu model Türkçede “Devletten Çalışanına” olarak karşılık bulmaktadır. Devletin çalışan memurlara ürün veya hizmet sağlayabildiği e-ticaret şeklini ifade etmektedir.  Devlet tarafından memurlar için sunulan e-eğitimler, bordro ve emeklilik planlarını desteklemek G2E modeline örnek olarak gösterilebilir.

G2G Nedir: Açılımı “Government to Government” olan bu model Türkçede “Devletten Devlete” olarak karşılık bulmaktadır. İki devlet arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmektedir. Devletler arasında yapılan ürün ve hizmetlerin temini olarak da tanımlanan bu model aynı zamanda devlet kurumlarının kendi aralarında yaptıkları ürün ve hizmet alışverişini de kapsamaktadır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Avrupa Merkez Bankası arasında gerçekleşen işlemler G2G e-ticaret modeline örnek olarak gösterilebilir.

M2M Nedir: Açılımı “Macihine to Machine” olan bu model Türkçede “Makineden Makineye” olarak karşılık bulmaktadır. İki makine arasında gerçekleşen e-ticaret şeklini ifade etmektedir. Günümüzde yaygın olarak kullanılmamaktadır ancak yakın gelecekte çok sık kullanılacağı öngörülmektedir. Su damacasının su azaldığında veya buzdolabından herhangi bir ürün eksildiğinde otomatik olarak sipariş geçmesi M2M modeline örnek olarak gösterilebilir.

P2P Nedir: Açılımı “Peer to Peer” olan bu model Türkçede “Eşten Eşe” olarak karşılık bulmaktadır. Üçüncü bir aracı ya da şirket olmadan, iki kişinin arasında gerçekleşen e-ticaret modelini ifade etmektedir. P2P’nin C2C’den farkı; C2C’de alıcı ve satıcı arasında bir aracı, şirket veya üçüncü bir taraf olmasıdır. P2P’de arada herhangi bir aracı olmadan doğrudan birbirleriyle işlem yapılabilmektedir. Airbnb, Uber ve Upwork P2P modeline örnek olarak gösterilebilir.

Çalışma şekline göre e-ticaret modelleri oldukça önemlidir çünkü, doğru iş modeli belirleyerek çalışmak, hangi pazarda olduğunuzu, kime hitap ettiğinizi, hangi satış platformunu kullanmanız gerektiğini, rakiplerinizin izlediği rol ve stratejilerini incelemenize ve hangi ürünü nasıl pazarlayacağınıza karar vermenize yardımcı olmakta. Bu nedenle firmanızın gidişatını ve sürdürebilirliğini belirleyebilmek için önemli avantajlar sağlamakta.