Borsa da yatırım yapmak mı? Yoksa borsa oynamak mı?

ATP Kalite ve SLA Yönetimi Birim Yöneticisi

Murat Akköse

ATP Kalite ve SLA Yönetimi Birim Yöneticisi Murat Akköse, Fintechtime okurları için kaleme aldı “Borsa da yatırım yapmak mı? Yoksa borsa oynamak mı?”

Eminim sizlerde son günlerde otobüste, metrobüste, kafede, iş yerinde, çarşıda pazarda hemen hemen her yerde borsayla ilgili konuşulduğunu duymuşsunuzdur. Bu konuşmalar da aşağı yukarı şöyle geçmektedir; bir hisse senedi ismi verilir ve “duydun mu şu kâğıt bir haftada veya bir ayda yüzde 100, 200 kazandırmış, ben oynamaya başladım bence sen de oynamalısın şu an tam zamanı” şeklinde geçmektedir.

Hatta bu konuşmalar o kadar yaygın ve etkili oldu ki üç milyonu geçen yatırımcı sayısıyla 2022 için tam anlamıyla borsa yılı oldu diyebiliriz. Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)’nın 16 Kasım 2022’de Twiter üzerinden paylaştığı bilgilendirmeye göre 15 Kasım 2022 itibariyle hisse senedi yatırımcı sayısı 3 milyon 48 bin 848 kişiye ulaştı. Yeni yatırımcı sayısı 2022 Ekim ayında 307 bin 452 kişi artarak yani günlük olarak yaklaşık (307.452 / 21 iş günü= 14.619) 15 bin yeni yatırımcı girişi oldu. Borsa, yeni yatırımcı sayısında %11 büyüme ile Nisan 2021 buyana en hızlı 30 günlük yükselişini kaydetti.

Peki gerçekten borsa oynanır mı? yoksa borsa da yatırım mı yapılır? Aslında bu sorunun tek bir cevabı vardır. Borsa kesinlikle bir oyun alanı değil sadece bir yatırım yeridir. Çok net olarak borsanın herhangi bir şans oyunu olmadığını söyleyebiliriz, dolayısıyla şansınızla kazanabileceğiniz bir oyun alanı olmadığını da ekleyebiliriz. Peki borsanın herhangi bir şans oyunu ve alanı olmadığını söyledikten sonra ne olduğunu tariflemek gerekirse: ancak bilginizle ve analizlerinizle kazanabileceğiniz bir yatırım alanı olduğunu söyleyebiliriz.

Aslında, bırakın herhangi bir hisse senedi alarak bir şirkete ortak olmayı, herhangi bir küçük işletmeye ortak olsanız bile mutlaka bir araştırma yaparsınız örneğin bir mahalle bakkalına/marketine ortak olmadan önce; ne zaman açıldı? aylık/yıllık cirosu ne kadar? bu cironun ne kadarı nakit, ne kadarı kartla yapılmış, ne kadar veresiyesi var, vergi borcu var mı? tedarikçiye borcu var mı? elektrik, su borcu var mı? ortakları var mı? paket servisi var mı? yakınlarında başka market bakkal var mı? vs. gibi bir dizi araştırma yaptıktan sonra ortak olma kararı verirsiniz. Ancak konu borsa olduğunda hiçbir inceleme yapmadan sadece duyduğunla yatırım yapmak aslında yatırım yapmak değil olsa olsa işi tamamen şansa bırakarak gerçekten herhangi bir şans oyunu gibi oynamak olacaktır. Ancak kesin olan borsanın bir oyun alanı değil sadece yatırım yeri olduğudur.

Borsa geleceğinize yaptığınız bir yatırımdır ve bu yatırımı yaparken temel veya teknik analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Bu yöntemleri kullanabilmek için de belirli bir seviyede finansal okur yazarlık bilgisi gerekmektedir. Ülkelerin finansal okur yazarlık durumuna baktığımızda: Standart&Poor’s’un 144 ülkede 150 bin kişiyle yaptığı araştırmaya göre Türkiye’nin 120. olduğunu görmekteyiz. Belki de bu sonuç Türkiye’de neden borsada yatırım yapmak yerine borsa oynamak şeklinde geçtiğinin bir cevabı olacaktır.

Peki nedir bu temel ve teknik analiz:

Temel Analiz (Fundamental Analysis): Şirketlerin bilanço ve gelir gibi finansal ve mali tablolarıyla birlikte ekonomik raporları ve endüstri trendlerini de yorumlayarak, yapılan yatırımın gerçek piyasa değerini tespit edebilmek için kullanılmaktadır. Temel analizle, tercih ettiğiniz yatırım için belirlenen fiyatın, değerinden yüksek veya düşük olup olmadığına karar verilir böylece temel analizi tercih eden yatırımcılar, mevcut piyasa değeri gerçek değerinin altında veya üstünde olan yatırım fırsatlarını takip ederler. Örneğin bir hisse senedinin gerçek fiyatı, piyasa fiyatından düşük olduğunda bunun için yatırım yaparlar. Ayrıca yapılan yatırımın gerçek değerini etkileyebilecek ekonomik, sosyal ve politik gibi her konuyla ilgilidirler. Temel analizin amacını kısaca özetlemek gerekirse: herhangi bir yatırım yaparken örneğin bir hisse senedi alacakken ödeyeceğiniz fiyatı biliyorsunuz fakat bunu hak edip etmediğini tespit etmeye çalışmaktır. Bütünsel bakış açısı ve gelecek odaklı olması nedeniyle yatırımcıların uzun vadede daha iyi sonuç almasına yardımcı olmaktadır. Bu nedenle uzun vadeli yatırımcılar için daha çok tercih edilmektedir.

Teknik Analiz (Technical Analysis): Merkez Bankası terimler sözlüğünde teknik analiz: “Fiyat, hacim gibi göstergelerden hareketle, geçmiş dönem piyasa hareketlerinin analiz edilerek bu yolla geleceğe yönelik olarak fiyat tahminleri yapılmasıdır. Bu amaçla, çeşitli grafik oluşumlarından ve istatistiksel yöntemlerden faydalanılır. Grafikler üzerinde geçmiş fiyat hareketleri nedeniyle ortaya çıkan oluşumların gelecek için gösterge oluşturduğu, dolayısıyla bu tür oluşumların alım-satım için gösterge olarak kullanılabileceği varsayımına dayanır. Bu tür analizler, örneğin, geçmişte gerçekleşen en düşük fiyatların, diğer bir deyişle fiyatların yükselmeye başladığı noktaların “destek noktası” olduğu, dolayısıyla alım için bu noktaların beklenmesi (kriter olması) gerektiğini, yine geçmişte gerçekleşen en yüksek fiyatların “direnç” noktası olduğunu ve satım için dikkate alınması gerektiğini öngörür.” şeklinde anlatılmaktadır.

Teknik analizde hisse senedinin fiyat hareketleri için çeşitli indikatörler (gösterge) kullanılmaktadır. İndikatörler, yapacağınız yatırım için fiyat analizini yaparken fiyatın hangi yöne eğilimli olabileceği hakkında bizlere bilgiler veren araçlardır. Bununla birlikte, geçmiş fiyat hareketlerinin matematiksel olarak hesaplanması sonucu bazı öngörülerde bulunmamızı sağlayarak alış ya da satış için uygun zamanın belirlenmesi sağlar. Teknik analiz kısa vadeli yatırımları değerlendirmek için kullanılır ve temel analize göre daha çok kullanıcısı vardır.

Teknik ve temel analizlerin birbirine göre avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır ancak birbirine üstünlüğü olan yöntemler değildir. Yatırımcı profiline göre değişen ve bu yönde tercih edilen yöntemlerdir. Bu iki farklı yöntem yüzde yüz kazanç getirisi vaat etmemektedir ancak uzun bir uygulama geçmişi olan, yalnızca hisse senedi yatırımı için değil diğer birçok yatırım alanı için de kullanılabilen ve geçerliliği tüm dünyada kabul görüp kullanılan yöntemlerdir.

Borsada yatırım yapmak bazı diğer yatırımlara göre daha risklidir ancak zaman zaman kısa vadede ve çoğunlukla uzun vadede çok daha yüksek getiri hedefleri vardır. Bu riski göze aldığınızda yatırım yapmadan önce mutlaka yapacağınız analizler sonrasında edineceğiniz değerlendirmeye göre yatırım yapmanız çok daha rasyonel olacaktır.

Borsa, bir oyun alanı değil sadece bir yatırım yeridir ve borsa, kesinlikle herhangi bir şans oyunu da değildir. Dolayısıyla şansınızla kazanabileceğiniz bir oyun alanı da değildir ancak bilginizle ve analizlerinizle kazanabileceğiniz bir yatırım alanıdır bu nedenle borsa oynanmaz borsada yatırım yapılır.