Hukuk ve Dijital Dönüşüm Danışmanı Avukat Yunus Emre Berk ile Hukuk ve Dijital Dönüşüm Danışmanı Avukat Oğuzhan Kundak, Fintechtime Ocak 2024 sayısı için yazdı “Geçen Yıldan Gelecek Yıla Ödeme Hizmetleri”.

Birçok açıdan zor ancak bir o kadar da geliştirici bir yıl olan 2023’e veda edip yeni umutlar ve güzel dileklerle başladığımız 2024’e ve değerli okuyucularımıza merhaba! Zaman, sonsuz bir akış içerisinde her şeyi şekillendirdiği gibi ödeme yöntemlerini ve ödeme hizmeti trendlerini de şekillendiriyor ve geliştiriyor. Biz de bu sayıda ödeme yöntemleriyle ödeme hizmetlerinin dününü ve bugününü inceleyip ve 2024’te bizi neler bekliyor sorusuna yanıt aradık. Hazırsanız başlayalım.

 

Geçen Yıldan Gelecek Yıla Ödeme Hizmetleri

İnsanlığın ticaret ve alışverişle ilgili yolculuğu, ödeme yöntemlerinin zaman içindeki evrimiyle şekillendi. Hepimizin malumu, ilk çağlardaki temel ödeme yöntemi takas ve hediyeleşme üzerine kuruluydu. İlk insanlar bu yöntemlerle mal ve hizmet değişimi yaparak ticaretin temelini attılar. Ancak, bu sistemde belirli bir malın değeri başka bir malla ölçülürken, zamanla bu yöntemlerin sınırları ve zorlukları ortaya çıktı. Sonrasında ilk olarak madeni paraların kullanılmaya başlanmasıyla ticaret kolaylaştı. Tarihi kayıtlarda, madeni paralar ve ilkel diğer paralardan sonra bugün banknot olarak andığımız ilk kâğıt paranın 1690’lı yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde Massachusetts Hükümeti, İngiltere’de ise kuyumcular tarafından basıldığı ve dolaşıma çıkarıldığı, 1694 yılında İngiliz Merkez Bankası ve daha sonra diğer ülke merkez bankalarının kurulması ile de yaygınlaştığı bilinmektedir. Sanayi Devrimi ve sonrasında bankacılık başta olmak üzere finansal sistemlerin gelişmesi ve kâğıt paraların kullanımının artmasıyla, madeni para taşıma ve saklama sorunları azaldı. 20. yüzyılın ortalarında ise halen bugün en çok kullanılan ödeme yöntemlerinden kredi kartları ve banka kartları gibi plastik kartlar hayatımıza girdi ve insanların ödeme yöntemi alışkanlıklarını kökten değiştirdi. Bu kartlar, insanların kağıt paralar da dahil olmak üzere nakit taşıma ihtiyacını azaltırken, ödemelerin hızını ve kolaylığını artırdı. Bugüne geldiğimizde ise akıllı telefonlar ve internet erişiminin yaygınlaşmasıyla birlikte, insanlar artık alışverişlerini fiziksel kart veya nakit para taşımadan, sadece bir dokunuş veya tarama ile gerçekleştirebiliyor. Teknolojinin hızla ilerlemesiyle birlikte dijital cüzdanlar, NFC teknolojisi, QR kodlar ve kripto paralar gibi yeni ödeme hizmetleri gittikçe popülerleşiyor. Peki bizi 2024’de neler bekliyor, en popüler ödeme hizmetinden başlayalım.

 

Herkesin malumu, kredi ve banka kartları akla gelen ilk ödeme hizmeti. Özellikle pandeminin getirdiği temassız alışveriş alışkanlıkları sayesinde tüm dünyada kredi ve banka kartı kullanımı artıyor. Özellikle pandeminin insanları temassız ve hızlı ödeme araçlarına ittiğini ve pandemiden sonra her şeyin değiştiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Ülkemizde kredi kartı ve banka kartı harcamalarının enflasyon etkisinden arındırıldığında dahi her geçen yıl arttığı düşünüldüğünde 2024 yılında da bu trendin devam edeceğini ve 2024’de kartlı harcamalarda yeni rekorların bizi beklediğini söyleyebiliriz.

 

Son yıllarda ülkemizde popülerliğini arttıran elektronik para kuruluşlarının da ödeme hizmetleri pastasından gün geçtikçe daha büyük bir pay aldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Özellikle ülkemizde 2023 yılında çok sayıda elektronik para kuruluşunun faaliyet izni aldığına şahitlik ettik. Bugün toplam aktif faaliyet gösteren elektronik para kuruluşu sayısını ve açık bankacılık uygulamalarını da dikkate aldığımızda 2024 başta olmak üzere yakın gelecekte elektronik para kuruluşlarının ödeme hizmetlerinde her zamankinden daha çok ön plana çıkacağını söyler isek falcılık yapmamış oluruz.

 

2024’de konuşulması muhtemel bir diğer ödeme yöntemi de henüz neredeyse hiçbir ülkede doğrudan bir yasal altyapısı olmaması sebebiyle ödeme hizmeti kabul edilemeyen ancak ödeme yöntemi olarak kullanılabilen kripto paralar. Bitcoin, Ethereum gibi kripto paralar, merkezi olmayan bir yapıda, güvenli ve hızlı ödemeleri sağlamak amacıyla geliştirildi. Blok zincir (Blockchain) teknolojisiyle desteklenen kripto paralar, herhangi bir merkezi otoriteye ihtiyaç duymadan transferlerin gerçekleştirilmesine imkan veriyor. Ayrıca, akıllı sözleşmeler gibi yeniliklerle ödeme sistemlerine farklı bir boyut kazandırıyor.  Buna ek olarak blockchain ve kripto para birimleri üzerine kurulu finansal sistemler (DeFi), geleneksel bankacılık sistemlerine alternatif olarak gelecekte karşımıza çıkabilir. Özellikle Avrupa Birliği’nden kripto paralar üzerine düzenlemelerin elinin kulağında olduğunu ve 2024’de en çok konuşacağımız hukuki hadiselerden birinin Avrupa Birliği kripto para düzenlemeleri olacağını söyleyebiliriz. Hatta ülkemizde de bu yönde ciddi çalışmalar olduğunu biliyoruz, biz sürpriz yapmayı severiz, bundan dolayı da Avrupa’dan önce bizim kripto varlık yasamız çıkarsa hiç şaşırmayız.

 

Ülkemizde ve Avrupa’da yıldızı parlayan, ülkemizde Ekim 2023’de “resmi” tanımına kavuşan bir diğer önemli ödeme hizmetine ayrıca parantez açmak isteriz. Yazılarımızı yakından takip edenler, dijital cüzdan kavramından bahsettiğimizi anladı bile. Dijital cüzdanlar ve NFC teknolojisi Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde gün geçtikçe yayılıyor. Peki nedir bu dijital cüzdan? Dijital cüzdan, kısaca çok sayıda ödeme yöntemi ve internet sitesi için kullanıcıların ödeme bilgilerini ve şifrelerini güvenli bir şekilde, bir bulutta saklayan sistem olarak tanımlanabilir. Dijital cüzdanlar sayesinde kullanıcılar banka ve kredi kartı gibi finansal enstrümanlarını güvenli tek bir sanal bir ortamda toplayabilir ve gerektiğinde günceller ve ödeme geçmişini görüntülenebilir. Kullanıcılar, dijital cüzdanlarında ayrıca sadakat kartı bilgilerini, dijital kuponları, hediye kartlarını, otel rezervasyonlarını, uçuş bilgilerini saklama imkânına da sahip olmaktadır. Kullanıcılar, dijital cüzdan sayesinde bir internet sitesinden alışveriş yapmak istediğinde eğer ilgili internet sitesinin dijital cüzdan uygulamasıyla anlaşması varsa kart bilgilerini internet sitesine vermeden doğrudan cüzdanı ile ödeme yapabilir. Böylece kart bilgilerini dijital cüzdan uygulaması hariç hiçbir platform ile paylaşmamış olur. Diğer yandan dijital cüzdanın sanal bir cüzdan olduğundan bahsetmemize bakmayın lütfen, gelişen teknoloji sayesinde cep telefonuna indirilen dijital cüzdan uygulamaları, kredi kartı/banka kartı ve diğer ödeme yöntemi bilgilerini şifreli bir biçimde saklayarak, temassız ödemeleri mümkün kılan NFT teknolojisiyle de entegre çalışıyor. Böylece kullanıcılar fiziki mağazalardan alışveriş yaparken sadece cep telefonunu mağaza cihazına yaklaştırarak dijital cüzdanlarında yer alan sadakat kartını kullanabiliyor ve yine cüzdanına tanımladığı kredi kartından alışveriş yapabiliyor. Bu açıdan baktığımızda gelişen teknolojinin en güzel getirilerinden olan dijital cüzdanlar sayesinde cüzdanlarımız da dijitalize oldu desek abartmamış oluruz. Dünya’da en çok bilinen ve kullanılan dijital cüzdan uygulamaları ise Apple Pay, Google Pay ve Amazon Pay.  Fintechtime Kasım 2023 sayısında ayrıntıyla belirttiğimiz gibi TCMB tarafından hazırlanan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik ile Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliği, 7 Ekim 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu tebliğ ile “dijital cüzdan” kavramı ilk kez Türk ödeme sistemleri mevzuatında ilk kez tanımlandı ve bu hizmetin, istisnalar haricinde sadece ödeme hizmeti sağlayıcılar tarafından sunulabileceği ortaya konulmuş oldu. Ülkemizde de yasal altyapıya “resmi” olarak sahip olan dijital cüzdanların getirdiği avantajlar ile 2024 yılı içerisinde kendisinden oldukça ses ettireceğini ve orta vadede ülkemizde de çok yaygın olarak kullanılabileceğini söyleyebiliriz.

 

Sektörde finansman şirketi sayısının son dönemde ve buna bağlı olarak “Şimdi Al Sonra Öde” (BNPL) seçeneklerinin de arttığını gözlemlemek mümkün. BNPL, tüketicilerin satın almalarını ve gelecekteki bir tarihte, genellikle faizsiz olarak ödeme yapmalarını sağlayan kısa vadeli bir finansman türü olarak karşımıza çıkıyor. BNPL, özellikle çevrimiçi alışveriş yaparken giderek daha popüler bir ödeme seçeneği haline geliyor. Hatta son dönemde, akaryakıt şirketlerinin bile ezber bozan bir şekilde bu ödeme yöntemine başvurduğunu görüyoruz. Bu yaklaşım da artık sektör bağımsız tüm şirketlerin ödeme serüvenini çağın gerekliliklerine uygun şekilde şekillendirme ve müşterilerinin tüketim deneyimini dijitalleştirme çabalarının birer örneğidir. Bu yaklaşıma ek olarak 2024’de olası bir ekonomik sıkışma senaryosunda kredi kartı limitlerinin bankalarca daraltılmaya başlanmasıyla beraber ülkemizde BNPL ve benzeri yaratıcı ödeme çözümlerine tüketicilerce daha çok rağbet göreceğini söyleyebiliriz.

 

Yakın gelecekte merkez bankalarının dijital para birimleri konusunda harekete geçtiğinden önceki sayılardaki yazılarımızda çokça bahsetmiştik. Doğrudan farklı bir ödeme hizmeti olmasa da merkez bankalarının para birimlerinin dijital versiyonlarını çıkarmasının ödeme hizmetlerine yeni bir soluk getireceği aşikâr. Avrupa Birliği Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde’ın “Dijital Euro” projesine ilişkin “Para birimimizi geleceğe hazırlamamız gerekiyor.” ifadesi, konuya Avrupa’da ne kadar önem verildiğinin bir göstergesi niteliğinde. Özellikle dijital Euro projesinde açıklanan takvim de dikkate alındığında bu konuya ilişkin 2024’de çokça haber duyacağız gibi gözüküyor. Avrupa Birliği dijital ekonomi boyutunda çalışmalarını hızlandırmış vaziyette, zira yazımızın son rötuşlarının yaparken aldığımız habere göre, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği çapında geçerli olacak Yapay Zeka Yasa’sını kabul etmiş durumunda. Bu Yasa dünyada, yapay zeka uygulamalarını temel ilke ve kurallara bağlarken, uyumsuzluğu da ciddi para cezasına bağlayan, çok uluslu ilk düzenleme olması açısından son derece önemlidir. Yapay zekanın finansal teknolojilerini ve ödeme hizmetlerini nasıl etkileyeceğini de önümüzdeki yakın gelecekte hep birlikte göreceğiz. Ancak biz, bu konuda son derece heyecanlı ve farklı içeriklerde bolca yazı kaleme alacağımıza şimdiden eminiz.

 

Yazımızı sonlandırırken önemle altını çizmek isteriz ki yukarıda saydığımız tüm ödeme hizmetlerinin temelinde dünün finansal teknolojileri var. Yarının ödeme hizmetlerin temelinde de bugünün finansal teknolojileri olacak. Bu bağlamda rahatlıkla söyleyebiliriz ki finansal teknolojiler, ödeme yöntemlerini sadece hızlandırmakla kalmıyor, aynı zamanda onların gelişmesi yolunda ilk tohumları atarak onlara sağlam bir temel inşa etmelerine temel teşkil ediyor. Aynı zamanda gelişen teknoloji sayesinde ödeme hizmetleri her geçen gün daha güvenli, şeffaf ve erişilebilir hale geliyor. Gelecekte, ödeme hizmetlerinin finansal regülasyonlarla uyum içinde geliştirilmesiyle birlikte, ödeme sistemlerindeki yenilikçi dönüşümün süreceğine dair içimiz çok rahat. Bu durum da tüketicilerin daha pratik, güvenli ve kişiselleştirilmiş ödeme deneyimleri yaşamasını sağlayacaktır. Sizlere şimdiden sağlıklı, huzurlu, mutlu ve finansal farkındalığı yüksek bir yeni yıl dileriz. Umutla, yeni yıla merhaba…