Nakitsiz Toplum Anlayışında Bankasızların Durumu Ne Olacak?

New York başta olmak üzere dünyanın dört bir yanında nakitsiz çalışan işletmelerin sayısı artıyor. Peki ama banka hesabı olmayanlar ne yapacak?

Dijital ödeme sistemlerinin kullanımını artırmak adına birçok girişim yapılıyor. Visa tarafından geçtiğimiz sene içerisinde başlatılan nakitsiz işletmelere 10 bin dolar ödül verildiği program da bunlardan biriydi. Hemen her gün nakitsiz toplum anlayışını desteklemek üzere yeni projelerin geliştirildiğini duyuyoruz ama sıraya girip siparişini vermiş, kasaya geldiğindeyse uzattığı paranın iade edilmesiyle restorandan eli boş dönenler için bir çare üretilmiş değil.

ABD ve İngiltere gibi dijital ödeme sistemlerinin yaygın olduğu ülkelerde, pek çok küçük ve orta çaplı işletme nakitsiz ödeme sistemlerine geçiyor ya da geçmeyi planlıyor. İşlem kayıtlarının tutulması ve vergi düzeni açısından her şey yolunda gözükse de gözden kaçan bir ayrıntı var: Banka hesabı olmayan ya da hesap açamayan insanlar…

Nakitsiz toplum, parayla rezil olmak mı demek?

Nakitsiz toplum hareketinin yaygınlaşması üzerine konu hakkında bir araştırma yapan New York Times gazetesi, tamamen dijital ödeme sistemlerine geçen ve kasiyerlere nakit para uzatanları kibarca reddeden işletmeleri mercek altına aldı. Manhattan’da yer alan Dig Inn isimli restoranın nakit kabul etmeyi bıraktığını açıklaması üzerine müşterilerle röportaj yapan New York Times muhabiri, ilginç sonuçlarla karşılaştı.

Yemeğini sipariş ettikten sonra kasaya gelen ve 50 dolar uzatan Dig Inn müşterisi, “Kusura bakmayın nakit kabul etmiyoruz” diyen kasiyere uzaylı görmüş gibi bakakaldı. Sadece kredi kartı ve ön ödemeli kart kabul ettiklerini, dilerlerse Dig Inn’in telefon uygulaması üzerinden de ödeme yapabileceklerini açıklaması üzerine, “Hayatımda hiç böyle şey görmemiştim” diyen müşteri, New York Times muhabirine dönerek, “Sanırım devir değişti” açıklaması yaptı.

Aynı cadde üzerinde bulunan Sweetgreen ve iki blok ötede yer alan Two Forks at Dos Toros isimli restoranlar da tamamen nakitsiz sisteme geçen iki işletme.

Two Fork’tan alışveriş yapan bir müşteri, kendisi için herhangi bir değişiklik olmayacağını ifade ederek, “İşim gereği çok sık seyahat ediyorum. Nakit parayı neredeyse hiç kullanmıyorum. Tüm ödemelerimi kredi kartıyla yapıyorum” şeklinde konuştu.

Diğer taraftan, atıştıracak bir şeyler almak için çantasından 5 dolar alıp bu dükkanların kapısından içeri giren müşteriler ise elleri boş dönüyorlar.

66 yaşındaki bir müşteri, nakdin kabul edilmediğini öğrenmesi üzerine, “Hiç alışık olduğum bir durum değil” açıklaması yaptı.

“Eksiksiz kayıt tutarlarsa nasıl ayakta kalacaklar?”

59 yaşındaki Brooklynli yazar Tim McLoughlin de girdiği restoranın nakit kabul etmediğini öğrenince, “New York’taki tüm restoranlar kayıtlarını eksiksiz biçimde tutarlarsa nasıl kâr elde edebilirler ki?” şeklinde bir çıkış yaptı.

Salata restoranı Pokee de nakit kabul etmeyen bir işletme. Nakit kabul edilmediğini duyan müşterilerin şaşkınlıklarını bertaraf etmek için geçici bir çözüm üreten Pokee, müşterinin kuruşu kuruşuna ödeme yapması durumunda nakdi bir seferlik kabul ediyor.

Pokee çalışanı New York Times muhabirine şöyle konuştu:

“Eğer müşteri eksiksiz biçimde ödeme yapabilecekse bir seferlik alışveriş yapmasına izin veriyoruz. Parayı müdürümüze veriyoruz. O da dükkanın kasasına koyuyor. Çünkü ön kısımda yazar kasamız yok.”

Unbanked ve underbanked kesimin durumu belirsiz

Nakit kabul etmeyi bırakan işletmelerin sayısının artmasıyla birlikte, banka hesabı olmayan (unbanked) ya da banka hesabı açabilmek için gerekli kriterleri karşılamayan (underbanked) kesimin ne şekilde hareket edeceği halen cevaplanmamış bir soru olarak duruyor.

Üstelik devlet tarafından güvence altına alınan ve değeri tescilli bir para biriminin günlük hayatta kabul görmemeye başlaması da ayrı bir tartışma konusu.

Cebinde sadece nakit parayla restorana giren, yemeğini bitirdikten sonra hesabı ödemek istediğinde nakdin kabul edilmediğini öğrenen müşterilerin nasıl bir yaptırım ile karşılaşacağı da kocaman soru işareti. Uzmanların açıklamasına göre, bir müşteri, yemeği yediği anda restoranın koşullarını kabul etmiş sayılıyor. Haliyle, restoranın nakit kabul edip etmediğini yemek siparişi vermeden önce müşterinin bilmesi gerekiyor. Aksi halde yasalar karşısında haksız duruma düşüyor.

Chris Skinner: “Türkiye 2023’te Nakitsiz Toplum Haline Gelecek”