BT Direktörü Hakan Kantaş, Fintechtime Kasım sayısı için yazdı “Yapay Zeka: Dost mu, Düşman mı?”.
Yapay Zeka, günümüzde birçok alanda kullanılıyor ve insan hayatını kolaylaştırmaya yardımcı oluyor. Ancak, yapay zekanın potansiyel zararları ve dezavantajları da var. Bu makalemde yapay zekanın avantaj ve dezavantajlarını ele alırken, potansiyeline de dikkat çektim. Yapay Zeka, Dost mu, Düşman mı? Gelin birlikte karar verelim.
Yapay Zeka: Dost mu, Düşman mı?
Yapay zeka (YZ), makinelerin insan benzeri görevleri gerçekleştirmesini, deneyiminden öğrenmesini ve yeni girdilere uyum sağlamasını mümkün kılan bir teknolojidir. YZ, günümüzde birçok alanda kullanılmakta ve insan hayatını kolaylaştırmaya yardımcı olmaktadır. Ancak, yapay zekanın potansiyel zararları ve dezavantajları da vardır.
Son birkaç yılda çok sık gündeme gelen konularından biri olan ve ChatGPT ile inanılmaz şekilde popülerliği artan Yapay Zeka artık hayatımızın bir parçası oldu demek henüz zor. Tam tersine çok kısıtlı birkaç alan hariç yapay zeka’nın henüz tam olarak hayatımıza girmediğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Bilgi işlem ve teknoloji dünyasında varlığını daha çok gösteriyor olsa bile otonom yani kendi kendine giden araçlar, sokaklardaki trafik ışıklarının trafik yoğunluğuna göre yapay zeka tarafından belirlenmesi, iklim krizi için bu teknoloji ile çözümler üretilmesi gibi insalık için daha çok fayda sağlayacak alanlar henüz bakir. Evet zaman zaman özellikle popüler hale getirilmiş uygulama alanlarını haberlerde izliyor ya da okuyoruz ancak bunlar genellikle pilot ya da prototip uygulamalar oluyor. Yaygın kullanıma geçen örnekler en azından bugün için henüz çok az ve istisna.
Yapay Zeka’yı yukarıdaki paragrafta hep olumlu yönleriyle değerlendirdik. İşimize, çalışmalarımıza, derslere, okula, kısacası insanlığa faydalı olacak şekilde düşünüyoruz her zaman. Ancak bu teknolojinin faydalı olduğu ve olacağı alanlar çok fazla olmasına rağmen zararları olacağını iddia edenler ve bu konuyu sık sık gündeme getirenler de az değil. Peki zararı neden çok konuşuluyor derseniz bunu kısa bir örnekle açıklamak isterim. Benim gibi, YZ konusundaki araştırmaları yanında faydalarını anlatmaya, açıklamaya çalışanlar sık sık YZ’nın rutin işleri insanlardan devir alabileceğini böylece insanların daha aktif ve verimli işlerde çalışarak iş tatminini arttırabileceğinden bahsediyor. Ancak bu durum, YZ’nın, insanların işlerini ellerinden alıp onları işsiz bıracak gibi yorumlanabiliyor. Oysa YZ’nin buradaki rolü ve görevi sıkıcı, genellikle tercih edilmeyen, aynı şeylerin sürekli tekrarlandığı rutin işlerin kendisine devredilmesi ve insanları, iş tatminini bozan bu tür operasyonlardan kurtarmak.
Gerçekten de insanların bu tür operasyonlardan alınarak akıl ve zekasını daha aktif kullanabileceği işlere vermek sadece teknolojiyi değil tüm insanlığı daha ileri noktalara taşıyacaktır. Ancak dünyada bunu istemeyen ve sıkıcı, rutin operasyonlarla para kazanan ve kazanmaya devam etmek isteyen milyonlar olduğunun herkes farkında, onlar için de yine akılcı bir çözüm üretileceğine eminim, yeter ki aklımızı kullanalım.
Düşmanca Hareketler
Tamam YZ dostumuz ama biz bazı işleri ona yükledikçe bazılarımız bundan iyi ya da kötü etkilenecek. İyi olan yönleri hemen her gün sık sık gündeme getiriliyor, peki olumsuz olarak nasıl etkilenebiliriz, bize zararlı etkileri neler olabilir şimdi bunlara kısaca değinelim ve YZ’nın gerçekten bize zarar verip vermeyeceğini görelim.
İşsizliği Artırması
YZ, yukarıda da değindiğimiz gibi otomatikleştirme ve robotik gibi teknolojilerle işsizliği artırabilir. Böyle bir yaygın uygulama, özellikle düşük ve orta nitelikli işlerde çalışanları etkileyecektir. YZ’nın yaygınlaşmasıyla, bazı işler makineler tarafından yapılabilecek ve bu işleri yapan insanlar işsiz kalacak. Eğer bu durumdan etkilenecek insanlar için bir çözüm düşünülmez ve üretilmezse evet işte bu durumda çok kişi olumsuz etkilenecektir. Ancak bu tür yaygın uygulamalarda devletlerin ve hükümetlerin sessiz kalmayıp milyonları etkileyecek durumlar için çözümler üretmesi ya da üretilmesinin sağlaması gerekecektir. Kısacası yine insanlar proaktif olup zamanında tedbir alırsa bu durumda hemen hiç kimsenin olumsuz etkilenmemesini sağlamak mümkün.
Eşitsizlikleri Artırması
YZ, mevcut eşitsizlikleri artırabilir. Örneğin, YZ tabanlı teknolojilere erişimi olanlar, olmayanlara göre avantajlı olabilir. Bu durum, sadece zengin ve fakir arasındaki farkın değil teknolojiye sahip olanlarla olmayanlar, yani güce sahip olanlarla olmayanlar arasındaki farkın daha da artmasına neden olabilir. YZ ciddi seviyede teknoloji kullanan bir sistemdir. YZ’nin ağırlıklı olduğu bir dünyada Afrika gibi teknolojide geri kalmış ülkelerin ne kadar önde ve güçlü olacakları da ortadadır.
Yanlış Bilgilendirmeyi Yayması
Henüz kısa zaman önce TV’lerde bir video yayınlandı ve ortalık ayağa kalktı. Ancak çok kısa bir süre sonra bu video’nun tümüyle bir yapay zeka üretimi olduğu açıklandı ve kimse böyle bir video’nun tümüyle yapay zeka tarafından yaratılmış olduğuna inanamadı. YZ, işte bu tür yalan, yanlış ya da taraflı bilgilendirmeyi yaymak için kullanılabilir. YZ tabanlı botlar, sosyal medyada gerçek olmayan haberler ve bilgiler yayabilir. Bu olumsuz kullanım şekli, insanların yanlış bilgilere maruz kalmasına ve yanlış kararlar almasına neden olabilir ki bu durum çok tehlikeli olay ve sonuçlara sebep olabilir. Zaman zaman ülkeler arasında yaşanan çok ciddi gerilimlerde bir savaş çıkması pamuk ipliğine bağlı olabiliyor işte böyle bir durumda yalan bir haber tüm olayın akışını değiştirip savaş ilan edilmesine bile sebep olabilir.
Kişisel Özgürlüğü Kısıtlaması
YZ, kişisel özgürlüğü kısıtlamak için kullanılabilir.İnsanların lehine kullanılacağı ilan edilen YZ tabanlı gözetim sistemleri, insanların hareketlerini ve davranışlarını izlemek için kullanılabilir. Bu, insanların gizliliğinin ihlal edilmesine ve özgürlüklerinin kısıtlanmasına neden olabilir. Bugün cep telefonlarının, masum bir şekilde ilanları yönlendirmek için dinleme amaçlı olarak kullanılması yarın çok farklı, özgürlüğümüzü kısıtlayacak seviyeye taşınabilir. Hatta şimdiden yurt dışındaki bazı kurumların, personellerine verdikleri cep telefonları ve laptop’ların iş dışında da nerede olduğunu izleyerek çok da yasal olmayan takipler yaptıklarını duyuyoruz.
Dostumuz Yapay Zeka
Yapay zekanın potansiyel zararlarını ve dezavantajlarını azaltmak için, bu teknolojiyi sorumlu bir şekilde geliştirmek ve kullanmak şarttır. Bu konudaki regülasyonlar, kurallar ve kanunların, bu teknolojinin insanlığa fayda sağlaması ve zarar vermeyecek şekilde belirlenmesi ve uygulanması kritiktir. Peki olumlu ve faydalı yönüyle yapay zeka bizlere nasıl destek oluyor ve olabilir biraz da bu alanlara göz atalım.
Rutin İş ve Görevler
Bazı insanlar tercih etse de rutin iş ve görevler genellikle tercih edilmeyen, kişisel gelişimi engelleyen, sıkıcı çalışmalardır ve zorunlu kalmadıkça kimse çok rutin işleri tercih etmez. Ufak değişikliklerle hemen hep aynı şeyi yapmak yapay zeka için biçilmiş kaftandır. Üstelik bu işleri yaparken de insandan çok daha hatasız ve hızlı sonuç üretmektedir. İnsanlığın elindeki tüm rutin işleri yapay zekaya devrederek zekamızı daha çok kullanacağımız alanlara yönelmek çok daha efektiftir.
Sağlık Alanındaki YZ Uygulamalar
Çok ilginç bir şekilde Yapay Zeka’nın teknoloji alanından sonra en çok kullanıldığı alan Tıp’tır. Yapay zeka, sağlık sektöründe devrim yaratmış durumdadır. Radyoloji, patoloji ve hasta bakımı gibi alanlarda YZ kullanılarak hastaların daha hızlı ve doğru teşhis edilmeleri sağlanmaktadır. Görüntü işleme algoritmaları sayesinde, doktorlar daha iyi bir kanser teşhisi koymak için röntgen veya MR görüntülerini değerlendirebilirler. Ayrıca, yapay zeka, ilaç geliştirme süreçlerini hızlandırmak ve yeni ilaçlar keşfetmek için büyük miktarda veriyi analiz etme ve sonuçlarını değerlendirerek bu konuda da önerilerde bulunma yetisine sahiptir.
Eğitimdeki YZ Kullanımının Faydaları
Eğitimde yapay zeka, öğrencilere özelleştirilmiş öğrenme deneyimleri sunabilir. Her öğrenci ayrı bir bireydir ve ayrı analiz edilmesi gerekir, Öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini tanımlayabilir, öğretmenlere değerli geri bildirimler sağlayabilir ve öğrencilerin akademik başarılarını artırabilir. Ayrıca, yapay zeka öğretmenlerin daha iyi ders materyali oluşturmalarına yardımcı olabilir. Sadece ders ve sınav sonuçları ile değil anket gibi farklı uygulamalarla öğrencileri doğru yönlendirmek daha etkin bir eğitim sunulmasını sağlayacaktır. Böylece doğru yönlendirmelerle eğitmenlere değerli geri bildirimler sağlayabilir ve öğrencilerin akademik başarısını artırabilir.
İnsan Hatalarını Azaltma Potansiyeli
Yapay Zeka, insan hatalarını azaltabilir, özellikle nükleer enerji veya havacılık gibi tehlikeli endüstrilerde tehlikeli ve kritik fonksiyonları üstlenerek hem hataları azaltır hem de insan sağlığına katkıda bulunmuş olur. Özellikle nükleer tesislerde reaktörlerin çekirdeğine yakın noktalarda devreye girerek insanları radyasyondan koruyabilir. Bunların yanında, yapay zekaya devredilmiş otomasyon, kritik sistemlerin güvenilirliğini arttıracaktır.
Peki Sonuç?
Yapay zeka, birçok alanda insanların hayatını kolaylaştıran önemli bir rol oynuyor. Ancak, bu teknolojinin etik ve güvenlik konuları da dikkate alınmalıdır. Daha fazla araştırma, düzenleme ve eğitim, yapay zekanın insanlara nasıl en iyi şekilde hizmet edebileceğini şekillendirmek için önemlidir.
Yapay zeka, hayatımızı olumlu bir şekilde değiştirirken, bu teknolojinin olumsuz yönlerini göz ardı etmemek önemlidir. Daha fazla düzenleme, etik standartlar ve güvenlik önlemleri, yapay zekanın olumsuz etkilerini sınırlamaya yardımcı olabilir. Ayrıca, insanlar ve yapay zeka sistemleri arasındaki etkileşimleri dikkatlice yönetmek ve denetlemek, bu teknolojinin daha dengeli bir şekilde kullanılmasına katkı sağlayacaktır.
