Erciyes Anadolu Holding Bilgi Teknolojileri Operasyon Direktörü Mert Çakar, Fintechtime Ağustos sayısı için yazdı “Üretken Yapay Zeka ve Uygulanabilirlik Yaklaşımları”.
“Yeni Bir Hype Değil Bu Sefer Uygulanabilir Bir Teknoloji Devrimin Eşiğindeyiz! Bu makalemde yapay zeka türlerini, kurumsal hayatta yapay zeka yaklaşımlarını ve kurumların yapay zeka konusunda adapte olması gerektiğine inandığım önemli sorunları ele alıyorum.”
Yeni Bir Hype Değil Bu Sefer Uygulanabilir Bir Teknoloji Devrimin Eşiğindeyiz: Üretken Yapay Zeka ve Uygulanabilirlik Yaklaşımları!
Yazılarımı takip eden okuyucularımız hype kavramlardan ne kadar uzak durduğumu ve moda olsun diye teknolojinin bu diyaloglara konu edilmesini doğru bulmayanlardan olduğumu anımsayacaktır. Çünkü bu çok fazla anlamsız ve uygulanabilirlikten uzak gündem oluşturmanın insanların kafasını karıştırmaktan daha fazla bir işe yaramadığını düşünüyorum. Zira bu yaklaşımı sergilenmesi yerine, uygulanabilirlik ekseninde olaya odaklanılabilse aslında hem çalıştığımız kurumlara hem sektöre hem de tüm dünyaya çok daha fazla katkı sağlayabiliriz.
Bunun en büyük doğrulaması ise unutmamak ve not almak. Benzeri ortamlarda konuşulurken hype kavramlara adapte olmuş olanların, aslında iddia ettikleri yaklaşımları çok da içselleştirmeden aktardıklarına fazlaca şahit oluyorum. Genellikle farklı tandanslı konuşmalarda çok fazla yalpalanan görüşler olayın uygulanabilirliğinden ne kadar uzaklaşıldığının en büyük kanıtı aslında. Neyse hype kavramlardan çok fazla çeken biri olarak girizgahı fazla uzatmadan asıl konumuza geçelim isterim, Üretken Yapay Zeka…
Tabi yapay zekaya geçmeden bir adım geriye gelip aslında yapay zeka serüveninden bahsetmek gerekecektir. Zira ilerleyen yazılarımda biraz daha konuyu derinleştireceğim için yazıyı sağlam bir zemine oturtmak faydalı olacaktır.
Yapay Zeka Türleri
Yapay zeka türleri evrensel ölçekte üç temel başlıkta ele alınmaktadır. Biz yazı dahilinde halihazırda çevremizde gördüğümüz tüm yapay zeka uygulamalarını teşkil eden Yapay Dar Zeka (Artificial Narrow Intelligence) üzerine odaklanıyor ve ele alıyor olacağız. Zira sonraki yapay zeka türleri olan Yapay Genel Zeka (Artificial General Intelligence) ve Yapay Süper Zeka (Artificial Super Intelligence) için daha bilimsel bir zeminde ele alınabilmesi adına ve yine konunun dikey uzmanlarına bırakmak daha doğru olacaktır.[1]
Burası aslında biraz daha bilim kurguya kayabilen, yapay zekanın insandan daha iyi olabileceği ve insanın dahi erişemeyeceği özelliklere bürünmesine evrilebileceği bir zemine dayandırıldığı için, bizim uygulanabilirlik eksenimizin dışına çıkmaktadır. O sebeple Yapay Genel Zeka ve Yapay Süper Zeka başlıklarını şimdilik sadece tanım olarak ifade edip geçeceğiz.
Yapay Dar Zeka – ANI (Artificial Narrow Intelligence): Kapsamı belirlenmiş olan ya da başka bir tabirle sınırları olan bir problemi, görevi neyle adlandırırsak adlandıralım bir işlevi insanlardan çok daha efektif (daha iyi demek noktasından biraz uzağız bu konuda zira duygu, düşünce etkileşimi yok henüz bu boyutta) yerine getirebilen, özellikle tekrarlanan aksiyonlardan oluşan statik işlevlerin yerine getirilmesinde çok başarılı olan yapay zeka türüdür. Aslında bu tanımdan da anlayabileceğiniz üzere şu an çevremizde gördüğümüz yapay zeka uygulamalarının neredeyse tümü bir Yapay Dar Zeka türüdür. Nasıl yani dediğinizi duyar gibiyim, evet yanlış anlamadınız sesli asistanlar, otonom sürüşlü araçlar, resim ve metin oluşturucular vb. hepsi Yapay Dar Zeka uygulamalarıdır. Yapay Dar Zeka tanımından işlevlerin dar veya sığ olacağı hissine kapılmayın zira isimlendirmedeki “Dar” bir sınır ekseninde hareket edildiğini ifade etmesinden kaynaklı olarak konumlandırılmıştır.
Yapay Genel Zeka – AGI (Artificial General Intelligence): Yapay Dar Zeka kısmında bahsini ettiğimiz sınırlamaların olmadığı, insanların sahip olduğu tüm bilişsel yeteneklerin barındırıldığı, duygularının olduğu ve kendi güdüleri ile hareket edebildiği yapay zeka türüdür. Bir başka deyişle insani düzeyde bir zekadan bahsedilmektedir. Dolayısıyla sınırlandırılmış bir alanın çok daha dışında hareket edebilen aslında tüm bilişsel yüzeyler itibariyle insan ile eşit ve fakat çok daha hızlı sonuçlar üretebilen yapay zeka kavramıdır.
Yapay Süper Zeka -ASI (Artificial Super Intelligence): Tanımlanma aşamasında bir hayli zorlanılan, Yapay Genel Zeka evriminin tanımlanmasından sonra ele alınabilecek yapay zeka türüdür. Bu noktada sınırların tümünün aşıldığı, artık yapay zekanın bir anlamda insanın zekası ve bilişselliği ekseninde yapabileceklerinin önüne geçildiği, problem çözme hususlarında bizim çok ötemizde olasılıklarını hesap edip bizim anlam sınırlarımızın üstüne çıkıldığı bir aşamadan bahsediliyor ki bu hususları bizim burada ele almamız çok manalı olmayacaktır.
Kurumsal Hayatta Yapay Zeka Yaklaşımları
Son dönemlerde artık yapay zekanın daha fazla katkı sağlaması gerektiğinin üzerinde durulmakta ve geleneksel çerçevede girdilerin hızlı kombinasyonlarını kullanarak hızlı şekilde çıktılara dönüştürebilen bir işlevden ziyade, girdilerin farklı varyasyonlarını yarattıkları algoritmaları dahilinde kullanarak sentetik düzeyde oluşturan ve yine kendi öğrenme algoritmalarını kullanarak bunları girdiye çevirebilen, (bu girdilerin tutarlılık testlerinden geçmesi de gündemlerden biri) yapılara dönüşmesi gerektiği ifade edilmektedir. İşte bu noktada, temel ihtiyaçlar açısından baktığımızda kullanmakta olduğumuz yapay zeka uygulamalarının iki temel yaklaşıma dayandığını ifade etmeliyiz.
Geleneksel Yapay Zeka: Önceden tespit edilmiş kural setlerine ya da tanımlanmış algoritmaları kullanılarak sınırlı ve tekrar eden görevleri gerçekleştirebilen yapay zeka sistemleridir. Bu noktadan veriden veri üretme yaklaşımı kullanılmamakta olup, çıktıların kalitesinin artması için algoritmanın ya da kural setlerinin yaratıcısı tarafından iyileştirilmesi ile geliştirilebilmektedirler.
Üretken Yapay Zeka: Sadece metin bazlı bilgilerin ya da veri kümlerinin haricinde imaj, ses, görüntü, yapısal veri (Structured Data), yapısal olmayan veri (Unstructured Data) gibi bileşenler ile beslenebilen ve girdilerini kullanarak kendisinin de benzer içerikleri oluşturabileceği ve kullandığı diğer doğrulama algoritmaları ile kendisinin üretmiş olduğu girdilerin, gerçekliğe yakınlığını ölçerek sürekli iyileştirebilen bir öğrenme aktivitesi gerçekleştirerek çıktılarını mükemmelleştirebilen yapay zeka sistemleridir.
Üretken yapay zeka, öncekilerin aksine eğitim verilerinin ötesine geçerek yeni içerikler oluşturabilecek görece yeni bir yapay zeka biçimidir.[2]
Kurumsal Hayatta Yapay Zeka Kullanımına Bakış Sorunsalı
Kurumların hemen hepsinde gündemlerin başında olan yapay zeka kullanımları orta uzun vadede kanaatimce çok farklılaşacaktır. Zira girizgahta bahsini ettiğim hype olarak kavrama yapışan, kendi erişim alanlarında tereddüt etmeksizin verilerini yapay zeka asistanlarına açanlar olduğu gibi bu olaya daha kurumsal bakan, güvenlik endişeleri taşıyan ve bu güçten anlamlı ve sürdürülebilir bir şekilde faydalanmayı amaçlayan 2 temel yaklaşım görüyorum. İlk tanımda yer alan kurumlardan ara ara kritik verilerin yetkisiz kimselerce public edildiği birtakım sorunlar duyuyorum ki korkutucu bir durum aslında. Zira kurum içerisinde sadece yetkilisinin erişiminde olsun diye uğraşılan kurumsal verilerin bir anlamda yetki kavramı yok edilerek tüm dünyanın erişimine açılması ileride çok büyük sorunlara sebep olacağını düşünüyorum.
Kurumlarda Başarılı Bir Yapay Zeka Serüveni Nasıl Olmalıdır?
Bu noktada öncelikle sorunları tespit edilmesi, çözüm noktalarının oluşturulması ve bir vizyon dahilinde kurumsal yaklaşım geliştirilmesinin önemine inanıyorum. Zira sorunu tespit ederseniz neye odaklanabileceğinizi bir başka ifade ile neye çözüm bulmanız gerektiğini anlamış olursunuz. İşte bu noktada kurumların adapte olması gerektiğine inandığım önemli sorunları aşağıda listeliyorum.
- Kimlik Doğrulama
- Yetkisiz Erişim
- Siber Saldırı Yüzeyinin Genişlemesi
- Teknoloji Kaynaklarının Konumlandırılması (Kaynak, Maliyet ve Performans Paradoksu)
- B2C B2B Veri Mimarisi ve Dikey Öğrenme Problemleri
- Organizasyonel Konumlanma ve Yetenek Yönetimi
- Kritik Sektörlerde Kullanım
- Veri Halüsinasyonları ve Veriye Güven Sarmalı
Her zamanki gibi yazının bir sonu olması gerektiğinden hareketle, bu ayki yazımı burada noktalıyorum. Bir sonraki yazımda ise sorun olarak adlandırmış olduğumuz bu hususlara kurumsal hayatta ne şekilde reaksiyon gösterilebileceğini ve oldukça önemli gördüğüm bu teknolojilerin kullanımına doğru adaptasyon için neler yapılması gerektiğini aktarmaya çalışacağım.
