Avukat Gökhan Yüksel, Fintechtime Ocak 2025 sayısı için yazdı “Dijital Cüzdanların Evrimi: 2024’te Ödemelerin Yeniden Tanımlanması ve 2025 Beklentileri”.
“Dijitalleşmenin hızlanması ve kullanıcı alışkanlıklarının değişmesiyle birlikte, ödeme sistemlerinde daha önce hiç görülmemiş bir dönüşüme tanıklık ediyoruz. Bu dönüşümün merkezinde yer alan en önemli aktörlerden birinin ise dijital cüzdanlar olduğu söylenebilir. Peki, bu dönüşümün arkasında ne var? Dijital cüzdanlar neden bu kadar önemli hale geldi ve 2025’te bizi neler bekliyor?”
Dijital Cüzdanların Evrimi: 2024’te Ödemelerin Yeniden Tanımlanması ve 2025 Beklentileri
Ödeme yöntemleri ile insanların alışveriş alışkanlıkları arasında tarih boyunca güçlü bir etkileşim oldu. İlk çağlarda takasla başlayan bu yolculuk, altın ve gümüş gibi değerli madenlerle devam etti, kâğıt para ve ardından ödemeler ekosisteminin teknolojiyle bütünleşmesiyle modern bir forma büründü.
- yüz yılın ortalarında ise günümüzde halen en çok kullanılan ödeme yöntemlerinden olan kredi kartları ve banka kartları hayatımıza girerek ödeme alışkanlıklarımızı baştan aşağı değiştirdi. Bu değişim, nakit taşıma ihtiyacını azaltırken, ödemelere ciddi ölçüde çeviklik, hız ve kolaylık kattı.
Bugün, dijitalleşmenin hızlanması ve kullanıcı alışkanlıklarının değişmesiyle birlikte, ödeme sistemlerinde daha önce hiç görülmemiş bir dönüşüme tanıklık ediyoruz. Bu dönüşümün merkezinde yer alan en önemli aktörlerden birinin ise dijital cüzdanlar olduğu söylenebilir.
Peki, bu dönüşümün arkasında ne var? Dijital cüzdanlar neden bu kadar önemli hale geldi ve 2025’te bizi neler bekliyor?
Dijital cüzdanların evrimine ve geleceğine dair bu yolculuğa hazırsanız, gelin şimdi bu finansal dönüşümün detaylarına inelim.
Dijital Cüzdanların Dünü Bugünü
Başlangıçta sadece bir kredi kartını saklayarak veya yükleme yaparak ödemelerde kullanmak için tasarlanmış olan bu araçlar, zamanla e-ticaretten fatura ödemelerine, seyahat biletlerini alma ve saklamadan finansal yönetim araçlarına kadar geniş bir ürün yelpazesine sahip oldu.
Amerika Birleşik Devletleri’nde geçirdiğim süre zarfında online alışverişlerde kullanmak üzere Privacy isimli dijital cüzdanı deneyimlemiştim. Privacy, bankamın sağladığı ön ödemeli veya kredi kartın bilgilerini saklıyor, her online alışverişimde yeni bir tek kullanımlık sanal kart oluşturuyor ve oluşturduğu kart bilgilerini internet tarayıcısı eklentisi aracılığıyla ödeme sayfasında gördüğü alanlara otomatik olarak dolduruyordu. Kart bilgilerini girmede vakit kazandırdığı gibi güvenliğini de sağlıyordu.
Dijital cüzdanının bugün bir ödeme aracı olmanın yanı sıra sadakat programları yönetimi, sigorta hizmetleri, mikro kredi hizmetleri, dijital içerik alımı ve kripto para saklama gibi çok yönlü hizmetleri barındıran bir finansal araç haline dönüşmesi kısa süre içerisinde gerçekleşen devrime ışık tutuyor.
Dijital Cüzdanla Bir Gün
Sabah telefon ekranını kontrol ederken dijital cüzdanınızdan bir bildirim geliyor: elektrik faturanız ödenmiş. Güne başlarken yapılacaklar listenizden bir işin eksilmiş olduğunu bilmek size rahatlık veriyor.
Yolda, köşe başındaki favori kafenize uğrayarak sabah kahvenizi almak istiyorsunuz. Cüzdanınızı veya nakit paranızı yanınıza almasanız da bu sizi endişelendirmiyor. Kasaya geldiğinizde saatinizi ödeme terminaline yaklaştırmanız yeterli. Ödeme tamamlandığında dijital cüzdanınız bir başka güzel haber veriyor: “Bir sonraki kahveniz ücretsiz!”
Eve dönüş yolunda toplu taşıma kullanacaksınız ancak, ulaşım kartınızın bakiyesi yok. Dijital cüzdanınızla birkaç saniye içinde yükleme yapıyorsunuz ve yolculuğunuz sorunsuz bir şekilde devam ediyor.
Akşam olduğunda, evdeki eksiklikler için dışarıdan siparişinizi tamamlıyor ve ödemeyi yine dijital cüzdanınızla yapıyorsunuz. Siparişiniz hazırlanırken, dijital cüzdanınızdan bir başka teklif geliyor: en sevdiğiniz içerik platformunda özel bir kampanya var. Premium üyelik fırsatını değerlendiriyor ve akşamınızı keyifli bir şekilde geçiriyorsunuz.
Günün sonunda, dijital cüzdanınızdan gelen özet bildirimi inceliyorsunuz. Gün boyunca yaptığınız tüm ödemeler, kazandığınız puanlar ve fırsatlar kontrolünüz altında. Kart bilgilerini girmek, nakit taşımak ya da uzun işlemlerle uğraşmak zorunda kalmadan her şeyin kolayca hallolduğunu görmek sizi memnun ediyor. Teknoloji sayesinde zamandan tasarruf ederken dijital cüzdanınızın hayatınızı kolaylaştırdığını hissediyorsunuz.
Dijital Cüzdanların 2024 Yılı
- Kullanım Oranları ve Yaygınlık
Dijital cüzdanlar, küresel olarak günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Araştırmalar, 2024’te dünya çapındaki dijital cüzdan kullanıcı sayısının dünya nüfusunun yarısını geçtiği, e-ticaret ödemelerinin yarısından fazlasının dijital cüzdanlar aracılığıyla gerçekleştirildiğini ortaya koymaktadır.
Türkiye’de ise bakiye yüklenen cüzdanların (staged wallet) sınırlı ağ, ürün veya hizmet istisnası kapsamında yoğunlaştığı ve hizmet sağlayıcıların kullanıcılarına sağladıkları ödüllerle geniş bir kitleye temas ettikleri söylenebilecektir.
Starbucks’ın Türkiye ve globaldeki işlem hacmi nedeniyle “Starbucks Bank” olarak anılması kullanım oranı ve işlem hacminin boyutunu tek başına gözler önüne sermektedir.
Benzer şekilde son yıllarda bankaların finansal kapsayıcılığına giremeyen genç nüfusa yönelik proje ve pazarlama stratejileriyle öne çıkan elektronik para kuruluşlarının da ürün, hizmet ve işyeri sınırlaması olmadan sundukları dijital cüzdanlarının (staged wallet) kullanıcı sayıları ve işlem hacimleri önemli derecede artış göstermiştir. Bu konuda öne çıkan kuruluşların, dijital cüzdan uygulamalarında farklı hizmetleri bir arada sunmalarının, kullanıcı edinimi noktasında önemli bir etkisi olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Diğer taraftan kredi veya banka kartı bilgilerini tokenizasyon yöntemiyle kaydedip, birçok ödeme imkanı sunan dijital cüzdanların da (pass-through) kullanıcıları en temelde alışveriş özelinde kart bilgilerini girme külfetinden kurtarması, kullanım oranın hızla artmasına katkıda bulunduğu söylenebilir.
İstatistiklerin yanında gerçek hayattan örnekler de verilebilir. Bir arkadaşım, yaklaşık 1 ay önce Çin’deki bir fuara katıldı. Wechat hesabı olmaması sebebiyle günlük hayatta (taksi, market alışverişi, yemek siparişi vb.) ödeme yaparken olumsuz deneyim yaşadığını ifade etti. Bu deneyim, Asya ödemeler ekosistemindeki dijital ödemelere ilişkin büyüme verilerinin doğruluğunu farklı bir açıdan ortaya koymakta.
- Küresel Liderler ve Türkiye’deki Oyuncular
2024’te dünya çapında dijital cüzdan pazarında PayPal, Apple Pay ve Google Pay gibi büyük oyuncular ön plana çıkarken, Asya merkezli Alipay ve WeChat Pay’in işlem hacmi ve kullanıcı sayısı bakımından güçlü bir konumda yer aldığını not etmek gerekir.
Türkiye’de ise bakiye yüklenen dijital cüzdan dendiğinde akla elektronik para kuruluşları, bankalar ile sınırlı ağ, ürün& hizmet istisnası kapsamında hizmet sunan şirketler gelmektedir.
Herkesin malum olduğu üzere, anlaşmalı işyerlerinin tamamında geçerli olacak şekilde kayıtlı kart ile ödeme imkanı sağlayan dijital cüzdan hizmeti 2023 yılında ülkemizde ödemeler mevzuatında yerini almış ve faaliyet iznine tabi tutulmuştur. Bu hizmeti sunan kuruluşlara, faaliyet izni almaları için 2024 Ekim ayına kadar süre tanınmıştır. Ancak bu süre 2025 yılı Nisan ayına kadar uzatılmıştır.
2025 yılının Nisan ayı, kayıtlı kart ile sunulan dijital cüzdan faaliyetlerine hangi aktörlerin devam edeceğini görmek adına önemli bir tarih olarak takvimlerimizde yerini aldı.
2025: Daha Güvenilir, Daha Akıllı, Daha Entegre, Daha Pratik Dijital Cüzdanlar
2024, dijital cüzdanların günlük hayatımızda ne kadar önemli hale geldiğini gösteren bir yıl oldu. Dijital cüzdanların sadece bir ödeme aracı olmakla kalmayıp, ödüller, sadakat programları ve daha fazlasını sunan günlük yaşama parçası olduğu bir değişime tanık oluyoruz ve bu değişim şüphesiz ki hız kesmeden 2025 yılında da devam edecektir. Yeni yılda dijital cüzdanların sadece ödeme aracı değil, daha geniş bir ekosistemin merkezi olması bekleniyor.
Yapay zeka ve makine öğrenmesi, kullanıcı deneyimlerini kişiselleştirerek ve tahmine dayalı finansal içgörüler sunarak dijital cüzdanların yeteneklerini geliştirecektir. Örneğin, yapay zeka ile dijital cüzdanlar harcama geçmişine göre bütçe planlaması yapabilir hale gelecek.
Android’de olduğu Apple cihazlarda da NFC teknolojisinin Apple Pay dışındaki geliştiricilere açılması, dijital cüzdanların kullanımını artırması ve giyilebilir teknolojiler ile entegre olmasını kaçınılmaz kılacaktır.
DeFi’a dijital cüzdanların geleceğinde de önemli bir rol oynayacak. Blockchain tabanlı sistemlerle entegrasyona yönelik adımların atılması, kullanıcıların itibari para ve dijital varlıkları arasında sorunsuz bir şekilde geçiş sağlanması ve ülkemizde de pilot uygulamaları tamamlanan merkez bankası dijital paralarının (CBDC) kullanıma sunulması ve sınırlar ötesi ödemelere imkân tanınmasıyla birlikte dijital cüzdanların önemi ve kullanımı daha da artacaktır.
Yakın gelecekte, yüz tanıma ve ses tanıma gibi biyometrik kimlik doğrulamanın dijital cüzdanlarda standart bir özellik haline gelmesi, kullanıcıların bu uygulamalara olan güvenini ve kullanımını artıracaktır.
Dijital cüzdanların, barındırdığı hizmetlerdeki çeşitliliğin artması, “Süper Cüzdan” yolculuğunun ilk adımları olup, sosyal ağ, araç çağırma, yemek teslimatı, krediler ve yatırımlar gibi finansal ürünler ile dahil olmak üzere basit ödemelerin ötesinde bir dizi hizmeti sunması, pasaport, ehliyet gibi resmi kimlik belgelerini barındırarak günlük hayatımıza daha gömülü hale gelmesi bekleniyor.
Uzun süredir Çin pazarına hâkim Alipay ve WeChat Pay gibi ‘süper cüzdanlar’ın varlığı diğer bölgelerde daha yavaş ilerlese de yeni yılda benzer platformların yükselişini daha geniş bir coğrafyada görebiliriz. Tabi bu yükseliş, beraberinde düzenleyicilerin veri gizliliği ve finansal gözetim ile ilgili endişelerini ve regülatif gelişmeleri beraberinde getirecektir. Bu gelişmelerin de tüketicilerin daha pratik ve kişiselleştirilmiş ödeme deneyimlerini güvenli bir zeminde yaşamasını sağlayacağını umuyorum.
