Kutay Yalınkılınç
ÜRÜN VE İŞ GELİŞTİRME DİREKTÖRÜ
BİRLEŞİK ÖDEME HİZMETLERİ VE ELEKTRONİK PARA A.Ş.
Sunumlarda ve stratejilerde sürekli onların adları geçiyor. Banka müşteri olmayan, “unbanked” diye bahsedilen kitle kim? Kaç kişiler? Çekinceleri ya da istedikleri neler?
Fintech alanında dijitalleşme almış başını gidiyor. Mobil ödemeler, insansız şubeler ve göz taraması yapan ATM’ler ve daha niceleri… Diğer yandan sektördekilerin aşina olduğu, ama kullanıcılar için yeni terimler havada uçuşuyor.
Bu dijitalleşme çağında halen geleneksel yöntemleri kullanan hatta banka müşteri olmayan hatırı sayılır bir kitleyi unutuyor gibi miyiz?
Bu yazımda, banka müşteri olmayan, namıdiğer “unbanked” olarak sunumlarda, stratejilerde adını hep geçirdiğimiz kitleden bahsetmek istiyorum.
Hep zamanki gibi sorularımızı soralım:
- Kim bunlar?
- Kaç kişiler?
- Çekinceleri ya da istedikleri neler?
Kaç kişiler sorusunun net cevabını maalesef vermek zor. Tam olarak bu soruyu yanıtlayan bir kaynak yok. Genelde araştırma veya farklı finansal rakamlardan oluşturulan varsayımlara dayalı rakamlar ortaya çıkartılıyor.
Bu rakamı araştırdığınızda kimi zaman Türkiye Bankalar Birliği’nin mevzuat hesap sahipliği üzerinden, kimi zaman da Bankalararası Kart Merkezi’nin kartlı ödeme sistemlerindeki kart ve işlem sayıları üzerinden erişilen rakamlar karşınıza çıkıyor.
Bir rakam telaffuz etmek gerekirse varsayımlar genelde 18-65 yaş aralığındaki 18-20 milyon arası kişinin banka müşteri olmadığını gösteriyor. Rakam yeni müşteri kazanmak isteyen bankalar veya bankalara “rakip” (tırnak içinde vurguluyorum) olmak isteyen fintech’ler için ne kadar cazip değil mi?
Tabii ki bu kitlenin kredibilite vs. sebeplerde bankalarla çalışmaya müsait olmayan kitleyi de içerdiğini unutmamak gerekir.
Nerede bu insanlar?
Türkiye Bankalar Birliği’nin bölgelere göre yayınladığı bankaların şube sayısı, kredi kartı veya mevduat sahipliği ve finansal işlem sayılarından yola çıkarak bu kitlenin ülkedeki dağılımının batıda ve büyük illerde daha az; Orta Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz’de orta seviyede; doğuda ise daha fazla olduğu varsayımında bulunabiliriz.
Hemen, “Bu kitle nasıl finansal hizmetleri gerçekleştiriyor?” sorusunu soruyoruz.
Bu kitle herhangi bir finansal ürünü olmadan sadece fatura ödeme vb. hizmetler için finansal kurumları kullanıyor.
Yapılan araştırmalarda verilen yanıtlara bakıldığında PTT’de bu noktada açık ara farkla bankalara göre önemli bir tercih noktasını oluşturduğunu görüyoruz.
“Neden PTT?” sorusu müşterilere sorulduğunda ise; “Köklü bir devlet kurumu olduğu için”, “Güvenilir olduğundan”, “İşlem masrafları bankalarla karşılaştırıldığında daha düşük ve kolay erişilebilir” gibi cevaplar alınmış.
Kolay erişim cevabının verilme sebebinin PTT’nin 4 bin 500 vezne (En çok şubeye sahip bankanın şube sayısının oldukça üstünde bir rakam) ile 2 bin civarı ATM ağı ve hiçbir banka şubesi bulunmayan bin 541 ilçe veya beldede hizmet veriyor olması konusunda herkes hemfikirdir sanırım.
Neden banka değil?
Aynı kitleye, “Neden banka değil?” sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevaplarla kitlenin profili tam olarak çizmiş olacağız.
Tahmin edeceğiniz gibi “Yüksek işlem ücreti”, “Hesap veya farklı bir ürüne sahip olma zorunluluğu”, “İstemediğiniz bir ürünün verilmesi” en çok verilen cevaplar, ama diğer yanıtlar arasında yer alan “Güvenilmez ve kâr odaklı” sözü benim çok dikkatimi çekiyor. Böyle bir algı, sektör için oldukça zarar verici.
Muhtemelen geliri az olduğu için parası oldukça değerli, ama finansal hizmetlerden yararlanmak isteyen bir kitleden bahsediyoruz. Daha önceki tecrübeleri veya başkalarının tecrübelerinde duydukları finansal kuruluşlara karşı bir ön yargı oluşturmuş. Bizler de bildiklerimizi veya yaşadıklarımızı düşünürsek haksız değiller.
Bankalarımız Siri’li para transferleri, göz taramalı ATM’lerin yanı sıra bu algıyı yıkmak için de çalışmaları sektör için çok değerli olacaktır.
PTT, kanunla sahip oldukları PTTBank yapısıyla beraber, yakın zamanda da aldıkları elektronik para lisans sahipliği ile bu kitle için banka bağımsız geleneksel çözümlerin yanı sıra dijital çözümler de sunmaya başlarsa, bu alanda hem kullanıcı hem de işlem sayısı açısından örnek olacak bir başarıya imza atıyor olacaktır.
Elektronik para şirketleri için de bu kitle bir fırsat olabilir ama dijital çözümlerden çok daha geleneksel çözümlerin önce bu kitleler buluşturulması gerektiğini düşünüyorum. Elbette bu kitle telefonla da ödeme yapacak, ATM’den parmak iziyle para da çekecek.
