İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilgisayar ve Bilişim Fakültesi’nde Profesör olan, Tazi.ai Kurucu Ortağı Zehra Çataltepe ile Fintechtime Mart & Nisan sayısı için özel bir röportaj gerçekleştirdik.
Sizi tanımayan yoktur ama okuyucularımıza kısaca kendinizi tanıtabilir misiniz? Tazi.ai’yi kurmaya nasıl karar verdiniz?
Lisansüstü eğitim ve çalışma hayatım boyunca yapay öğrenme alanında çalıştım. Doktoramı Amerika’da California Institute of Technology’de tamamladıktan sonra, Bell-Labs’da ve bir start-up’da çalıştım. Siemens Corporate Research’te sensör verilerinin izlenmesi, arızaların tahmini ve önlenmesi konularında bizzat sahadaki mühendisler tarafından kullanılabilen bir yazılımın hem yapay öğrenme hem de kullanıcı ile iletişim modüllerinin tasarlanması ve geliştirilmesinde çalıştım. Bu konuda yayınlanan 13 patente katkıda bulundum. Ardından Türkiye’ye geldim ve İTÜ, Bilgisayar Mühendisliği’nde öğretim üyesi oldum. MIT, UCLA, AT&T ve ardından da farklı yönetici pozisyonlarında bulunmuş olan eşim Tanju Çataltepe’nin ve benim tecrübelerimiz, yapay zeka çözümlerinin ancak dünyaya kolayca ayak uydurabilir ve insanlarla beraber çalışırlarsa başarılı olabileceklerini gösterdi. Bunun üzerine, Tanju ile beraber TAZI.AI’yi kurup böyle çözümleri üretip, sadece veri bilimcileri değil, herkes tarafından kullanılabilir hale getirmeye karar verdik. TAZI.AI’de sürekli olarak değişen dünyaya, sürekli öğrenerek ayak uydurabilen, alan uzmanlarına kararlarının sebeplerini açıklayıp onlardan da öğrenebilen, kullanımı kolay bir platform üretmeyi başardık.
Sürekli öğrenen davranış ve risk tahminleme çözümleri üretiyorsunuz. Tazi.ai’yi sizden dinleyebilir miyiz? Hangi sektörlere odaklısınız, çözümlerinize kimler ihtiyaç duyuyor?
Davranış ve Risk Modelleme hem finans hem sigorta dünyasında iki önemli problem. Şimdiye kadar her iki sektör için, özellikle Müşteri Sadakati, Sahtekarlık Tespiti, Risk Tespiti, Karlılık ve Mikro-segmentasyon gibi konularda çok fazla çözüm ürettik. Dünya sürekli değişiyor ve dönüşüyor. Hem müşteri davranışlarının hem de müşteri ve rakip davranışlarının sürekli değiştiği günümüzde, üretilen yapay öğrenme modellerinin sürekli öğreniyor olması yanında, modellerin kolayca üretime alınması da çok büyük önem kazanıyor. Bizim de Tazi’de en önemli yapıtaşlarımızdan bir tanesi sürekli öğreniyor olmak. Örneklemek gerekirse en son bir sigorta müşterimiz 3 ay içerisinde müşteri sadakatini arttırıp %300 ROI elde etti. Bir varlık yönetim müşterimiz ise müşterilere yapılacak çağrı sayısını %30’dan fazla azaltmayı başardı. Bunun yanı sıra özellikle risk tahminlemesi ile hem fiyatlama hem de sahtekarlık tespiti ve sahtekarlığın önlenmesinde başarılı sonuçlar alabileceğimizi de gördük. Finans alanında müşteri sadakati modellerinin açıklamalarını şubelere kadar ulaştırıp güvenilen ve katkıda bulunulabilen çözümler üretebildik.
Tazi.ai ülke sınırları dışında da çok konuşuluyor ve yüksek potansiyeli hakkında güzel duyumlar alıyoruz. Yapay zeka ve makine öğrenimi sistemleri bizi nasıl bir geleceğe hazırlıyor? Tazi.ai bu gelecekte nasıl konumlanıyor?
TAZI olarak Amerika’da, Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de partnerlerimiz vasıtasıyla ürünümüzü müşterilerimize ulaştırıyoruz. Yapay Zekanın geleceği ile ilgili neler olacağı konusunda son bir kaç sene içerisinde büyük gelişmeler yaşadık. Yapay zeka sistemleri eskisinden çok daha fazla kullanılır hale geldi. Bu sistemlerin sayıları arttı ve artmaya devam edecek. Sayılar arttıkça yapay zeka sistemlerin sadece veri bilimcilerin tarafından kullanılan sistemler olması kabul edilemez bir durum haline geliyor. Yapay zeka sistemleri aslında ‘çırak’ gibi olacak ve rutin iş süreçleri içerisinde insanlara destek verebilecekler. Destek verebilmeleri için ise bu sistemlerin sürekli öğreniyor olmaları gerekiyor. Aynı zamanda anlayabilen, kendini anlatabilen ve insandan da anlayabilen sistemlerin olması lazım. TAZI ürünleri, sürekli öğrenme, anlaşılabilir olma ve anlayabilir olma özelliklerine sahipler. Kodlama ve veri bilimi bilgisi gerektirmeyen, hem iş kullanıcıları tarafından hem de çevik olarak kullanılabilen tek platform biziz. TAZI platformuyla yapay zekanın kullanımını bütün dünyada değiştirmeyi hedefliyoruz.
Çalışmalarımızda öncelikle sigorta sektörünü hedefledik. Sigorta şirketlerine sadece veri bilimcilerinin değil, tüm paydaşların (underwriter, aktüerler, satış/pazarlamacılar ve hasar uzmanları) yapay zeka çözümlerinin davranışlarını anlayabildiği ve onlara müdahale edebildiği çözümler sunuyoruz. “Her yiğidin yoğurt yeyişi farklıdır” derler ya, herkesin verisi ve iş süreçleri ile ilgili çok farklı ve o kuruma özel durumları var. Öncelikle neyin çalışıp çalışmadığını sürekli olarak ve iş birimleri için manalı KPI’lar ile ölçmek gerekiyor. Yapay zeka modelleri, aynı insanlar gibi, hata yapıyorlar ve yapacaklar. Neyin, nerede çalışmadığını ancak uzmanlarına doğru, güncel ve manalı metrikleri gösterdiğiniz zaman anlayabilirsiniz. Şirketler ve iş insanları, business KPI’ları ile modellerin yanında datanın da sağlığına/kalitesi hakkında yapay zeka sistemlerine fayda sağlayabiliyorlar.
Yakın gelecekte, kurumlarda binlerce yapay zeka modelinin sahada sürekli olarak çalışacağını öngörüyoruz. Yapay zeka çözümleri farklı iş birimlerindeki çok spesifik işleri yapıyor. O spesifik işler üzerinde çalışan insanların ihtiyaçları olan yapay zeka ile etkileşimlerin neler olduğunu, anlama ve anlatma mekanizmalarının iyileştirilmesi ile etkileşimlerin kolaylaştırması hedefimiz. Herkesi veri bilimci yapmak gibi bir niyetimiz yok ve buna gerek de yok. Çoğu insan araba kullanıyor, ama çoğu insan makina mühendisi değil. Aynı şekilde, yapay zeka sistemlerinin işe yaraması için herkesin veri bilimci olmasına da gerek yok. Sadece herkesin işine özel yapay zeka sistemlerini kullanabilecek seviyede olması ve yapay zeka sistemini kontrol edebiliyor olması lazım. Bu yapılabildiği zaman yapay zeka sistemleri çok daha kullanışlı hale gelecek ve işlevsel olacak. Böylelikle yapay zeka olmazsa olmaz bir teknoloji haline gelecek ve kullanılmadığı zaman piyasada rekabet etmek artık mümkün olmayacak.
Makine öğrenimi finans ve sigortacılık sektörlerini nasıl dönüştürüyor? Yarının iş dünyası bu dönüşüm için nasıl bir hazırlık yapmalı? Tazi.ai’ın sunduğu fırsat ve olanaklar konusunda neler söylemek istersiniz?
Finans ve sigortacılık sektöründe modelleme uzun zamandan beri hayatın bir parçası. Çok fazla miktar ve türde veri toplanması, daha karmaşık ve başarımı yüksek yapay zeka modellerinin üretilmesini sağladı. Bu modellerin insanlara ayrımcılık yapmama, mahremiyetlerine uyma gibi bir takım şartlara uymasını sağlamak ve genel olarak insanlara daha iyi hizmet etmesini sağlamak amacındaki regülasyonlar, açıklanabilirliği şart kıldı. Bu açıklamaların nasıl olacağı, insanlara nasıl sunulacağı ve nasıl bir geri bildirim ve aksiyon alınacağı çok önemli konular. Eğer doğru şekilde yapılırsa, hepimizin hayatını daha iyi hale getirebilecek çözümler geliştirilebilecek. Örneğin, sigorta şirketleri, kaza riskini sensör verileri ile çok önceden tahmin edip kaza yapmamıza engel olabilir, kredi risk modelleme sistemleri, toplumun farklı kesimlerinin finansal risklerini kendilerinin nasıl azaltacaklarına dair ipuçları verebilir. Bunlar ancak yapay zeka modellerinin daha çok ve farklı hedeflerdeki paydaşlar tarafından kullanılması ve anlaşılması yani demokratikleştirilmesi ile mümkün olacak. Kurumların yapay zeka eğitimine kendi önemli problemlerini, kendi iş insanlarına, hands-on ve aksiyon alınan yapay zeka modelleri ile çözerek başlaması gerekiyor. Bu iş sadece ders alınarak yapılacak bir iş değil.
TAZI olarak anlaşılabilirliğin yanında bir diğer önem verdiğimiz konu daha az enerji harcayarak çalışabilme özelliği. Yapay zeka modellerinin eğitimi için gittikçe daha fazla enerji harcanıyor. Yaptığımız çalışmalarda kullandığımız sürekli öğrenme teknolojisi sayesinde yüzlerce kat daha az enerji harcayıp, aynı sonuçları elde edebileceğimizi gördük. Dolayısıyla binlerce modeliniz varsa ve eğer 100 kat daha az enerji harcıyorsanız, çevreye yaptığınız etki de kat kat azalacak. İnsanlar şu anda bunun çok önemli olmadığını düşünüyor olabilir. Model sayısı arttıkça, nasıl araba sayısı artınca hava kirliliği daha fazla oluyorsa, yapay zeka modellerin de sayısı arttıkça enerjiyi verimli kullanmayanlar çevreye zarar verecek. Finans sektörü yapay zekanın en çok kullanıldığı sektörlerden. Dolayısıyla Finans sektörünün yapay zekayı çevreye duyarlı bir şekilde kullanmasının diğer sektörlere de öncülük edeceğini düşünüyorum.
Günümüzde kadınların teknoloji alanındaki konumlarını ve oranlarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Sizce bu temsil oranları dünya geneli ve ülkemiz için yeterli mi? Teknoloji sektöründe daha fazla kadının daha fazla kadının aktif olarak yer alması için nasıl bir yol izlenmeli?
Öncelikle kadın olmak maalesef, bazı zamanlar çok zor bir iş! Bir erkeğin elde ettiği herhangi bir başarıyı, bir kadın olarak elde edebilmek için çoğu zaman daha fazla çalışmak zorunda kalıyoruz. Bu sadece Türkiye de değil, benim gördüğüm kadarı ile Avrupa ve Amerika’da da böyle.
Günümüzde, her ne kadar çalışan kadınların sayısı artsa ve genel durum olarak gidişat iyi olsa da, kadınların yönetici seviyesine yükselme, yatırımcı ve girişimci olma, yatırım yapma ve alma oranları çok düşük. Kadın olarak yatırım alabilmek için bir erkeğe oranla sadece onda bir şansımız var. Ama yatırım aldıktan sonra başarılı olma şansımız erkeklere göre çok çok daha fazla. Yatırımcıların kadınlara daha fazla güvenmesi gerekiyor. Benim önerim, bütün kadın yöneticiler ve girişimcilerin, kendilerinin de yatırımcı olmaya çalışmaları yönünde. Kadın yatırımcı sayısı arttıkça, kadın girişimcilere yatırımların da artacağını düşünüyorum.
Kız çocuklarımıza, kadınlara (ve tabii ki erkeklere de), ‘sen bunu yapamazsın’ demememiz lazım. ‘Sen bunu yaparsın’ dendikten sonra bir sürü kadın bir çok şeyi deneyebiliyor ve yapabilir hale geliyor. Başarısız olmanın bedelini de toplumsal olarak azaltırsak hepimiz daha çok deneme yapacak ve başaracak hale geleceğiz.
Kariyeriniz boyunca kadın olmaktan kaynaklı bir sorun yaşadınız mı? Geri planda bırakıldığınız oldu mu? İş hayatında “genel olarak” kadınların karşılaştığı zorluk veya engeller konusundaki izlenimlerinizi öğrenebilir miyiz?
Türkiye’de iş hayatı olarak hem İstanbul Teknik Üniversitesi’nde hem kendi girişimde çalıştım. Bir çok şirkete danışmanlık yaptım. Bunların hiçbirinde kadın olduğumdan dolayı negatif bir durum ile karşılaştığımı fark etmedim. Diğer yandan özellikle Silikon Vadi’sinde bir kadın olarak yatırım alma şansımın çok az olduğu da söylendi. Erbaa’lı bir çiftçi ve marangozun kızının Caltech’ten doktora alması, İTÜ’de hoca olması ihtimali o kadar küçük ki… Eğer Silikon Vadisinde yatırım almak için onda bir şansım varsa, bu çok büyük bir şans benim için. Ve nitekim yatırım da aldık. Çok çalışıldığı zaman hiçbir şey imkansız değildir. O yapmak istediğiniz şey olmazsa, başka işi yapacak güç ve çevre geliştiriyorsunuz.
Kadın girişimcilerin rol model aldığı örnek bir isimsiniz. Kadın girişimlerin daha başarılı olması için neler yapılabilir? Teknoloji alanında kariyer yapmayı düşünen kadınlara neler önerirsiniz?
Benim izlenimim, kadınlar daha az network’e sahipler ve daha az karar verici noktadalar, bu izlenimleri sayısal olarak doğrulayacak çalışmalar varsa bilmeyi isterim. Dolayısı ile kadınlar, hem erkek ve hem de kadınlarla network’lerini nasıl geliştirecekleri üzerine düşünmeliler. Çocuklar ve büyüklerle ilgilenmek ile ilgili beklentiler hala kadınlar üzerinde ve beklentinin ötesinde kadın olarak böyle sorumlulukları seve seve de üzerimize alıyoruz. Kadınların bu alanlarda taşıdığı yük ve sorumluluk erkeklere göre çok daha fazla. Yardım alabilecekleri herkesten aile işleri için yardım almaktan çekinmemeliler.
Kadın girişimcilerin (her girişimci gibi) başarısız olacakları zamanlar mutlaka olacak, her düştüklerinde ayağa kalkacak gücü bulabilmeliler. Ayağa kalkmazlarsa ancak o zaman başarısız olarak kabul edilirler. Eğer birisi “bir şey yapamazsın” derse ondan uzak dursunlar. Şirketlerini tek başlarına değil, mutlaka bir kurucu ortakla birlikte kursunlar. Kurucu ortaklarının meslek alanı ve cinsiyet açısından kendilerinden farklı ve tamamlayıcı olmasına da dikkat etsinler. Mesela teknoloji alanında deneyim sahibi bir kurucu ortak kadının, satış, pazarlama, ürün, finans gibi yönlerden çok iyi olan bir kadın ya da erkek kurucu ortak seçmesi çok iyi olur.
2021 yılı ajandanızda neler var? Yakın ve uzun dönem hedefleriniz konusunda neler söylemek istersiniz?
2021 TAZI’nin hızlanma ve ölçeklenme yılı olacak. 2021 yılında özellikle sigorta ve finans sektöründe çok daha fazla sayıda müşteriye ulaşmayı ve fayda sağlamayı hedefliyoruz. Müşterilerimize müşteri sadakatı ve müşteri memnuniyeti sağlarken, kayıp önleme konusundaki işlemlerini de kolaylaştırıyoruz. Bir diğer hedefimiz ise müşterilerimizdeki yapay zeka kullanıcı sayısını artırmak. Platformumuzdaki her çözümümüz ile müşterimizin veri kullanıcısını eğitiyor ve özel bir alanda veri bilimcisini kadar etkili hale getiriyoruz. Yapay zekanın spesifik işlerde daha fazla ve daha çok insan tarafından kullanılması ve insanlara daha çok fayda sağlaması için çalışmalarımızı yoğun bir şekilde sürdürüyoruz. 2021’de önem vereceğim başka bir konu da sürekli öğrenme ile çalışan çözümlerimizin enerji verimliliğini daha da arttırarak, yapay zekanın karbon ayak izini azaltmak olacak.
