Payten Ödeme Sistemleri Ürün Müdürü
Mehmet Evirgen
Payten Ödeme Sistemleri Ürün Müdürü Mehmet Evirgen, Fintechtime okurları için kaleme aldı, “Blockchain Ekosisteminin Önemli Oyuncusu, DeFi!”
Merkezi olmayan finans veya yaygın bilinen ismiyle DeFi tanımı, Bitcoin ve diğer kripto para birimleri ile yakından ilişkilidir, ancak tam olarak aynı değildir. DeFi terimi, merkezi olmayan Blockchain (blok zinciri) teknolojisi tarafından etkinleştirilen finansal sistemlerin kısaltmasıdır.
Yaygın olarak merkezi olmayan finans olarak bilinmeden önce DeFi fikri genellikle “açık/bağımsız finans” olarak konuşuluyordu.
DeFi, özellikle Ethereum blok zinciri ve bunun üzerine kurulu tüm kripto para birimleri ile ilişkilidir.
DeFi teknolojisi, merkezi olmayan para üretir ve devlet kontrolündeki merkez bankalarının legal olarak para ihraç etme ve yasal regülasyon, düzenleme vb. zorunluluk ve denetimlerinin dışında kalır.
DeFi sistemlerinin tamamında bir neden – sonuç ilişkisi olmalıdır. Yapılabilecek işlemler bellidir ve hangi şartlarda hangi işlemlerin yapılacağı nettir. Bu nedenle DeFi sistemlerinde Akıllı sözleşmeler, merkezsiz uygulamalar ve konsensüs protokolleri önemli yer tutar.
DeFi projelerinin Ethereum blok zincirini seçmesinin en büyük nedeni, Ethereum’un belirli koşullar yerine getirildiğinde işlemleri otomatik olarak yürüten akıllı sözleşmeler platformunun çok daha fazla esneklik sunmasıdır. Solidity gibi Ethereum programlama dilleri, bu tür akıllı sözleşmeleri oluşturmak ve dağıtmak için özel olarak tasarlanmıştır.
DeFi teknolojisi, finansal hizmetler için başka birçok blok zinciri tabanlı çözüm sağlayabilir.
Fintech şirketleri, diğer çözümlerin yanı sıra tasarruf hesapları ve krediler sunmak, menkul kıymet ticaretini sağlamak ve sigorta sağlamak gibi farklı blockchain altyapısına sahip çözümlerle DeFi teknolojisini kullanır.
DeFi ne amaçla kullanılabilir?
- Para gönderme ve alma
- Kredi alma,
- Kredi verme,
- Merkeziyetsiz borsa,
- Sigorta,
- Alışveriş,
- Pazaryeri ve benzerleri
DeFi yapılarında bir şekilde kullanıcılarına güven verici unsurlar olmalıdır. Her ne kadar merkeziyetsiz bir yapı ilgi çekici gelse de bu durum kötü amaçlar için de kullanılabilir. Bitcoin DeFi yapısı bozulmaz ve değiştirilemez bir matematik formülü ile sağlama alınmıştır.
DeFi; bankalar, borsalar ve sigorta şirketleri gibi merkezi finansal kurumlara güvenmek için bir teknoloji alternatifidir. DeFi sistemleri, Ethereum gibi blok zincirlerde “akıllı sözleşmeler” kullanarak merkezi kontrolün dışında P2P(peer-to-peer) iletişime olanak sağlar. DeFi, herhangi iki tarafın herhangi bir aracı veya merkezi otoriteyi dahil etmeden güvenli ve doğrudan işlem yapmasını sağlar. Sonuç olarak, çok daha fazla insan finansal hizmetlere daha düşük maliyetlerle erişebilir veya geleneksel finans kurumlarının sunduğundan daha iyi faiz oranları alabilir.
En popüler DeFi uygulamalarından bazıları şunları içerir:
Stablecoins
DeFi’nin en eski uygulamalarından biri, stabilcoin olarak da bilinen sabit değerlere sahip kripto para birimlerinin oluşturulmasıydı. Stablecoin’ler, diğer kripto para birimlerine göre çok daha az volatil olduğundan, sıradan alımlar için uygun kabul edilir.
Stablecoins için en iyi örnekler birisi DAI’dir. Ethereum blok zincirinde açık kaynaklı bir proje olan MakerDAO tarafından çıkarılan madeni coin, ABD dolarına sabitlendi ve yerel Ethereum belirteci olan Ether tarafından teminatlandırıldı. DAI, Ether tarafından kasıtlı olarak fazla teminatlandırılmıştır ve buda Ether’in değeri dalgalansa bile DAI’nin değerinin sabit kalmasını sağlar.
Decentralized exchanges
Kripto para biriminin merkezi olmayan doğasına rağmen, Coinbase gibi birkaç kripto para borsası, kripto para alıcılarını ve satıcılarını birbirine bağlamak için merkezi platformlar olarak işlev görür. MDEX gibi merkezi olmayan borsalar (DEX’ler), her bir karşı taraf için geçerli piyasa fiyatlarında veya yakınında fiyatlandırma sağlayan akıllı sözleşmelerle, merkezi borsaların çalışmalarını gerçekleştirmek için akıllı sözleşmeler kullanır. Bir DEX yapısını kullanmak, her bir tarafın, hacklemeye karşı savunmasız olabilecek merkezi bir borsa tarafından tutulan bir cüzdana varlık yatırmak yerine, ilgili kripto para varlıklarının tam kontrolünü elinde tutmasına izin verir. Kripto para sağlayarak likidite yaratan DEX kullanıcıları, belirli pazarlarda işlem ücretlerinin bir kısmını alarak gelir elde edebilirler.
Prediction markets
Prediction markets, insanların belirli olayların sonuçları üzerine bahis oynamasını sağlayan bir platformdur. DeFi Prediction markets, bahis yapılarını değiştirerek daha iyi kazanma oranları sunabilir. Yapılan bahis işlemlerinde alınan komisyon ücretleri daha düşüktür ve piyasa katılımcıları sınırsız miktarda herhangi bir şey üzerine bahis oynayabilir.
Borrowing and lending
Belki de DeFi tarafından organize edilmiş en geleneksel işlevlerden birisi olan ödünç alma ve ödünç verme hizmetlerinin, kripto para birimi kullanıcıları için mevcut olduğu platformdur. Önemli miktarda kripto paraya sahip olan ancak diğer para birimlerinde likidite isteyenler, kripto para varlıklarını teminat olarak kullanarak borç para alabilirler. Bireyler, borç alanlardan faiz kazanmak için kripto para mevduatlarını ödünç verebilir, böylece vergiye tabi olayları tetiklemeden varlıklarının değerlerinden kâr elde edebilirler. Bu merkezi olmayan borçlanma ve borç vermeyi kolaylaştıran uygulamalar, faiz oranlarının kripto para biriminin değişen arz ve talebine göre otomatik olarak ayarlanması için tasarlanmıştır. Bir nebzede olsa tefecilik sisteminin kripto para dönüşmüş hali aklınıza gelmiş olabilir 😊 Ama rekabet ve komisyon avantajları noktasında birçok rakip (borç veren) olacağı için rekabet noktasında alıcının kazançlı çıkma ihtimali çok daha yüksektir.
DEFI Neden Ortaya Çıktı?
Dünya üzerinde yaklaşık 1,7 milyar insan geleneksel finans sistemine yani bankacılık işlemlerine erişememektedir. Mevcut finans sisteminin erişemediği bu insanlara DeFi sistemleri erişmeyi amaçlamaktadır. Güvensizliği ve eksikliği iyi gören inovatif beyinler, sistemin bu açığını değerlendirmek ve fırsata çevirmek mottosu ile çözümler ortaya koymaktadırlar.
DeFi, kripto para birimlerinin özgürlük amacıyla ortaya çıkmalarının ardından daha demokratik bir finans sisteminin inşası için başlatılmıştır. DeFi sistemlerinin önemli amaçlarından bir diğer ise; geleneksel finans sistemlerine erişimi olmayan insanların finans işlerini yapabilmelerini sağlamaktır.
DeFi ağlarına bağlı milyonlarca cihaz ile belli bir formül üzerinden işlemlerin yapılabilmesini sağlar ve bu nedenle DeFi sistemlerinde bir merkezin müdahalesi imkansızdır. Bu sistemi kullananlar ayrıca sistemin çalışmasına katkıda bulunmaktadırlar.
DeFi, bankaya güveni olamayan kişilerin bankacılık işlemlerini bir otorite tarafından değil de sistemin oluşturduğu bir algoritma üzerinden gerçekleştirilebilmesini sağlamaktadır.
DeFi, geleneksel finans sistemlerinden daha iyi bir sistem sunacağını iddia etmektedir. Bu nedenle geleneksel finans sistemlerinden avantajlı olan kullanım alanları bulunmaktadır;
Dünyanın her yerine çok ucuz, hızlı ve güvenli para transferi yapabilmek. Kurulan borçlanma sistemleri ile kullanıcılar hem borç alabiliyor hem de borç verebiliyorlar. Sahip olunan bir varlığı tokenlaştırabilme ve böylece o varlığa hem bir değer vermiş hem de transfer edilebilmesini sağlamaktadır.
Çoğu DeFi platform sağlayıcısı, DeFi’ın riskli olduğuna, yatırımın kaybedilebileceğine, tüm risklerin alıcıya ait olduğuna ve bu yüzden ihtiyatlı ve dikkatli olması gereken tarafın alıcı olduğuna, riskin ve sorumluluğun da alıcıya ait olduğuna dair uyarılar yaparak (buyer beware), hukuki sorumluluğun kullanıcılar tarafından üstlenildiğini belirtmektedir. Ancak DeFi, kullanıcıların üstlenebileceğinden daha fazla risk içermektedir.
DeFi her ne kadar işlemleri oluşturmak, kaydetmek ve gerçekleştirmek için etkin alternatif yöntemler üretse dahi, ekonomiye ve insan doğasına uygun olmayan tarafları da bulunmaktadır.
