ARC Law Firm Kurucusu Avukat Cemal Araalan, Fintechtime Aralık sayısı için yazdı “MiCA’nın (The Markets in Crypto-Assets Regulation) Türkiye’de Kripto Varlık Regülasyonuna olası etkileri”.
Türkiye’de Kripto Varlık Regülasyonu Açısından MiCA’dan Alınacak Dersler
Giriş
Türkiye’de kripto varlıklara dair regülasyonların ne zaman yürürlüğe gireceği uzun zamandır önemli bir mesele haline gelmiştir. Bunun nedeni, Türkiye’de Thodex ve FTX ile meydana gelen skandallar nedeniyle binlerce kişi kripto varlıklarla ilgili yaptıkları yatırımlar nedeniyle mağdur olmuş ve bazı kişiler tarafından kripto varlık sektörüne bu açıdan finansal ve teknolojik okur yazarlık olmadığı sürece, deyim yerinde ise istismara açık bir sektör gözüyle de bakılmıştır. Ne var ki, Türkiye’de başta MASAK mevzuatı da olmak üzere aslında kripto varlıkların regüle edilmesi noktasında önemli adımlar atılmıştır.
Avrupa Birliği’nde ise aslında Belçika, Fransa ve İngiltere gibi birçok ülkede kripto varlıklara yönelik farklı düzenlemelere yer verilmesine rağmen, devletler üstü bir kuruluş olarak Avrupa Birliği nezdinde de kripto varlıklara ilişkin düzenlemeler konusunda uzun süredir üzerinde çalışılmaktadır. Halihazırda, çalışmamızın konusunu da oluşturan MiCA düzenlemesi ile kripto varlıklar açısından konunun salt kara para aklama ve terörizmin finansmanını boyutunun da ötesine geçerek özellikle kripto varlıklar açısından tüketici ve yatırımcının korunması açısından da adım atmayı hedeflemiştir.
Avrupa’daki düzenleyici gelişmelerin aksine, Türkiye henüz kriptografik varlıklar için kapsamlı bir düzenleyici çerçeve oluşturmamıştır. Bununla birlikte, Sermaye Piyasası Kurulu’nun bu alandaki kapsamlı düzenlemeleri formüle etme konusundaki özverili çabalarını takdir etmek önemlidir. Bu çalışmada, son zamanlarda medyada yer alan haberler, beklenen düzenleyici tedbirleri içerdiği iddia edilen Kripto Varlık Kanunu Taslağı’nın ortaya çıkışına ışık tutulması hedeflenen amaçlardan birisidir. Çalışmada öncelikle ilk bölümde MiCA açısından öngörülen birtakım düzenlemelerin neler olduğuna ışık tutularak incelenecektir. İkinci kısımda, özellikle son zamanlarda kamuoyunda önemli bir gündem teşkil eden ve Sermaye Piyasası Kanunu’nda kripto varlıklar özelinde öngörülen değişikliklerin neler olduğu irdelenecektir. Sonuç kısmında ise, Türkiye’de MiCA açısından hangi hususların yol gösterici olabileceği yorumlanarak bu bağlamda sonuç ve değerlendirmelere yer verilecektir.
I. AVRUPA BİRLİĞİ KRİPTO VARLIK PİYASASINA İLİŞKİN TÜZÜK (MİCA)
Amaç, Kapsam, Tanımlar ve Kavramlar
Avrupa Birliği, Dijital Finans Stratejisi kapsamında Kripto Varlık Piyasasına İlişkin Tüzük Taslağını ilk olarak 24 Eylül 2020 tarihinde yayınlamıştır. Başta Avrupa Komisyonu tarafından 126 madde 6 ek olarak hazırlanan Tüzük Taslağı ile Avrupa Birliği aslında finansal piyasalarda regüle edilmesi mümkün olmayan kripto varlık sektörüne yönelik detaylı birtakım düzenlemeler öngörmektedir. AB’de dönüm noktası niteliğinde bir düzenleyici çerçeve olan Kripto Varlık Piyasalarına İlişkin Tüzük (Regulation of Markets in Crypto-assets veya kısaca MiCA), Avrupa Parlamentosu tarafından 20 Nisan 2023, AB Ekonomik ve Mali İşler Konseyi tarafından ise 16 Mayıs 2023’te onaylanmıştır. MiCA, 9 Haziran 2023 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde (OJEU) yayınlanmış ancak yürürlük açısından yayınladığı tarihten itibaren bazı hükümlerinin 20 gün içinde yürürlüğe girmekle beraber bazı hükümlerinin 30 Aralık 2024 tarihinde bazı hükümlerinin ise ise biraz daha erken bir tarihte, 30 Haziran 2024’te yürürlüğe girecektir[1].
MiCA’da başlıca belirtilen amaçlar şunlardır: Birincisi, finansal hizmetler açısından AB mevzuatı kapsamında yer alan kripto varlıklar açısından yasal bir çerçeve sağlanması amaçlanmaktadır. İkincisi, oluşturulacak sağlam ve şeffaf bir çerçeve ile inovasyon desteklenerek kripto varlıklar ve dağıtık defter teknolojisinin daha yaygın şekilde kullanımı desteklenecektir. Üçüncüsü, kripto varlık sektöründeki tüketici ve yatırımcılar korunarak pazar bütünlüğü sağlanacaktır. Dördüncü ve son olarak ise, bazı kripto varlıkların geniş kapsamda kabul edilebilir ve potansiyel açıdan sistematik hale getirilmesi sağlanarak finansal istikrar da sağlanacaktır.
MiCA’daki birtakım tanımlamalara bakıldığında, dağıtık defter teknolojisi (distributed ledger technology), kripto varlık (crypto-asset), varlık temelli token (asset referenced token), e-para token (electronic money token), fayda tokeni (utility token), kripto varlık ihraç eden (issuer of crypto assets), kripto varlık hizmet sağlayıcı (cyrpto-assets service provider), kripto varlık hizmeti (crypto-assert service) gibi birçok önemli terimin tanımına yer verilmiştir. Bu tanımlardan özellikle, kripto varlık tanımına bakıldığında, “dağıtılmış defter teknolojisi (DLT) veya benzeri bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak aktarılabilen ve saklanabilen değer ve hakların dijital temsili” olarak tanımlanmıştır.
MiCA Kapsamında Kripto Varlık Kategorizasyonu
MiCA’daki en önemli düzenlemelerden birisi, hiç kuşkusuz kripto varlıkların varlık esaslı tokenler, e-para tokenleri ve diğer kripto varlıklar olarak üç temel kategoriye ayrılmasıdır. MiCA, yaptığı bu kripto varlık sınıflandırılması ile, her kripto varlık kategorisi açısından farklı ihraç ve arz koşulları öngörmektedir[2]. Bu ayrışma ise özellikle hangi kripto varlık kategorisi altında hangi kuralların uygulanacağının belirlenmesi açısından önemlidir. Özellikle, MiCA kapsamında e-para tokenleri ve varlık esaslı tokenler detaylı şekilde düzenlenirken, diğer kripto varlıklar kategorisinde ise kapsayıcı ve daha genel bir yaklaşım izlenmiştir. Bir diğer önemli husus ise, MiCA kapsamında ihraç edilecek kripto varlık kategorisine bağlı olarak farklı lisans yükümlülükleri söz konusudur.
Varlık temelli kripto varlıklar açısından birtakım spesifik düzenlemeler öngörülmektedir. Başta varlık temelli kripto varlıklar açısından rezerv varlıklar hakkında bilgi beyaz belgede (white paper) belirtilmelidir. Kripto varlıkların rezerv varlıklarına yönelik olarak, ihraççıların kendi varlıklarından bağımsız olması, ihtiyatlı yönetimin sağlanması, tanımlanmış saklayıcılarda saklanması, ihraççının ve kripto varlık hizmet sağlayıcının rezerv varlıklarından kazanç sağlamasının yasaklanması, varlıkların düzenli denetimi gibi çok önemli birtakım koşullar öngörülmektedir. Varlık temelli kripto varlıklar açısından bir başka önemli düzenleme ise, bu varlıkların halka arzı veya bir ticaret platformunda ticarete konu olabilmesi açısından AB içerisinde ilgili yetkili ulusal makam tarafından izin alınması da öngörülmüştür.
E-para tokenlerine dair düzenlemelere bakıldığında ise, bu tokenleri ihraç edenlerin, halka arz veya bir ticaret platformunda işlem yapabilmeleri açısından 2009/110/EC Sayılı AB E-Para Direktifi’ne uygun şekilde bir kredi kurumu veya elektronik para kurumu olarak yetkili olma şartı aranmaktadır. MiCA’ya bakıldığında e-para tokenleri nitelikleri ve işlevlerinin e-para mevzuatına nitelik itibariyle yakın olması sebebiyle e-paraya yakın şekilde konumlandırılmıştır.
Beyaz Belge (White Paper) Yayınlanmasına Dair Esaslar
MiCA kapsamında varlık temelli tokenler ile e-para tokenleri dışındaki kripto varlıkların, tüzel kişilik olması, beyaz belge (white paper) hazırlamaları, beyaz belgeyi ilgili yetkili makama bildirmeleri, MiCA’da belirtilen koşullara uygun şekilde yayınlamaları gibi koşullara uygun davranmaları halinde halka arz etmeye veya bunlar için bir ticaret platformunda alım satım işlemi yapılabilmesine açısından izne tabi olunmayacağını düzenlemektedir.
MiCA açısından diğer dikkat çeken önemli düzenlemelerden birisi de blokzincir jargonunda White Paper olarak bilinen ve Türkçe’ye “beyaz belge” olarak tercüme edilebilecek ilgili blokzincir projesine dair tanıtım dokümanına dair birtakım spesifik yükümlülüklerin öngörülmesidir. Kısaca MiCA kapsamında beyaz belge ile yükümlülükler incelendiğinde, kripto varlıklarını AB pazarına sunmak veya bir alım satım platformunda yer almak isteyen kripto varlık ihraç edenler öncelikle bir tüzel kişilik olmalı, projelerine dair bir tanıtım dokümanı olan beyaz belgeyi hazırlamalı, bu belgeyi belirli bir süre öncesinde ilgili kurum ile paylaşmalı ve kendi web sitesinde de yayınlamalıdır. Tanıtım belgesinin içeriğinde de ne gibi hususların olması gerektiği MiCA’da ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Bunun dışında, beyaz belgede yer alan bilgiler, adil, açık ve anlaşılır bir dilde paylaşılarak, tüketici ve yatırımcıların özellikle ilgili kripto varlıkların kısmen veya tamamen değer kaybedebileceği, her zaman transfer edilemeyeceği gibi bazı hususların da özellikle belirtilmesi gerektiğine dikkat çekilmiştir.
Kripto Varlık Hizmetleri
MiCA, kripto varlık hizmetini, kripto varlıkların üçüncü kişiler adına saklanması ve yönetilmesi, bir ticaret platformunda çalışması, yasal para birimi için kripto varlıkların takas edilmesi, diğer kripto varlıklar için takası, üçüncü kişiler adına kripto varlıklar için verilen talimatların uygulanması, kripto varlıkların yerleştirilmesi, üçüncü kişiler adına talimatlar alınması ve iletilmesi ile kripto varlıklar hakkında tavsiye alınması şeklinde tanımlamaktadır.
MiCA’da ayrıca kripto varlık hizmet sağlayıcıların yetkilendirilmesi ve faaliyet koşulları hakkında detaylı birtakım düzenlemeler öngörülmüştür. Şöyle ki, MiCA düzenlemelerine bakıldığında kripto varlık hizmet sağlayıcılar açısından bunların yetkilendirilmesi, Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Kurumu (ESMA) tarafından sicile kaydedilmesi, yurt dışı hizmet sağlanması gibi birtakım düzenlemeler söz konusudur. MiCA kapsamında kripto varlık hizmet sağlayıcı olarak faaliyet göstermek isteyen bir hizmet sağlayıcının bir üye devlette kayıtlı ofisinin bulunması da şart kılınmıştır. Lisans koşullarına bakıldığında, hizmete bağlı değişkenlik göstermekle beraber hizmet türüne bağlı olarak belirli bir sermaye ve özkaynak gerekliliklerinin yanı sıra, ortaklık yapısı, personel, siber güvenlik gibi organizasyonel gereklilikler ve müşterilere dürüst, adil ve profesyonel davranılması gibi birtakım iş davranışı gerekliliklerine dair düzenlemeler de mevcuttur. Ayrıca, MiCA kapsamında kripto varlık hizmet sağlayıcıların, dürüst, adil ve profesyonel şekilde hareket etmesi, öz sermaye ve sigorta poliçesi olarak belirli miktar veya oranın geçici güvence altına tutulması, müşterilerin kripto varlıkların ve fonlarının korunması, şeffaf ve etkin bir şikayet mekanizmasının kurulması gibi detaylı düzenlemelere de yer verilmiştir.
Bu hususta son olarak MiCA açısından özellikle kripto varlık piyasalarının kötüye kullanımının önlenmesi ve ihlal halinde hangi müeyyidelerin uygulanabileceğine dair de ayrıntılı düzenlemelerin bulunduğuna dikkat çekmek isteriz.
II. SERMAYE PİYASASI KANUNU’NDA KRİPTO VARLIKLARIN VE KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARIN DÜZENLENMESİNE DAİR DEĞİŞİKLİK TASLAĞI HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER
Tanımlar
Kripto varlıkların kesin olarak tanımlanması, bu varlıklar üzerinde yetki sahibi olan belirli düzenleyici kurumları eşzamanlı olarak belirlediği için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle de muhtemel düzenlemeler özellikle getirilen tanımlar açısından incelenmesi önem arz etmektedir.
Son zamanlarda özellikle, sosyal medyada önemli bir gündem olan ve yayınlanması beklenen “Sermaye Piyasası Kanunu’nda Kripto Varlıkların ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Düzenlenmesine Dair Değişiklik Taslağı’nda Sermaye Piyasası Kanunu’nda önemli birtakım tanımlar öngörülmektedir. Bu tanımlara bakıldığında:
Kripto varlık: Kripto varlık kavramı öncesinde Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır. İlgili Yönetmelik çerçevesinde kripto varlıklar özellikle itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet ve sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilemeyeceği ifade edilmiş, bu da kripto varlıkların kullanım alanını oldukça kısıtlamıştı.
Muhtemel SPK taslağında ise, kripto varlıkların kullanım alanı genişletilerek “Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar” olarak yeni bir tanım öngörülmüştür. Bu itibarla, yeni taslak metinde itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet ve sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilemeyeceği ifadesinin kaldırıldığı ve kripto varlıkların kullanım alanının genişletildiği öngörülmüştür.
İleriye dönük gerçekleşmesi muhtemel olan taslakta getirilen tanımın sağladığı daha geniş uygulanabilirlik kapsamına rağmen, “gayri maddi varlık” teriminin kullanımı, yalnızca maddi olmayan bir değer olarak değerlendirilmesinin getirdiği sınırlamayla birlikte devam etmektedir.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı ve Kripto Varlık Alım Satım Platformu (Platform): Mevzuatımızda “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları” ifadesi ilk kez MASAK tarafından 01.05.2021 tarihinde yayımlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler adlı yönetmelikte kullanılmıştır. Bu yönetmelikle birlikte kripto varlık hizmet sağlayıcıları MASAK yükümlüsü konumuna gelmişlerdir. Yayınlanan yönetmelikten üç gün sonra ise Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Yükümlülüklere İlişkin Temel Esaslar adlı rehber yayınlanmıştır. Bu rehberde kripto varlık hizmet sağlayıcıları için, kripto varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık eden kuruluşlar olarak tanımlama getirilmiştir.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları için bir yol gösterici olma özelliği taşıyan rehberde, kripto varlıklar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın yayınlamış olduğu “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te belirtildiği üzere “ dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilemeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanmıştır.
Bu gelişme ile birlikte, ülkemiz tarafından kripto varlık kullanıcılarını ve hizmet sağlayıcılarını korumaya yönelik ilk adım atılmıştı. Muhtemel taslakta yer alan düzenlemede kripto varlık alım satım platformları, “kripto varlık alım – satım işlemlerinin gerçekleştirildiği kuruluşlar” olarak ifade edilirken, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ise “kripto varlık alım satım platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş kuruluşlar” olarak nitelendirilmiştir.
Burada ikili bir tanımlamaya gidilerek kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile kripto varlık alım satım platformları birbirinden ayrı tutulmuştur. Bu durum oldukça önemlidir çünkü ülkemizde aktif bir şekilde hizmet vermekte olan kripto para alım satım platformları, genelde hukuki açıdan Ticaret Kanunu’na tabi anonim şirket tüzel kişiliğine haiz olarak kurularak işlerlik göstermektedir. Mevcut durumda Ticaret Bakanlığı’nın anonim şirketlere ilişkin denetim ve gözetim yetkisi mevcuttur. Buna göre şu an için kripto para alım satım platformları da Ticaret Bakanlığı tarafından denetleneceği ve düzenleneceği söylenebilir. Fakat ilgili değişiklikle birlikte SPK’da tanımlanan kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile kripto varlık alım satım platformlarının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetleneceği ve düzenleneceği anlaşılmaktadır.
Cüzdan: Blokzincir teknolojisi ile geliştirilen kripto paralar dijital varlıklardır ve kullanıcılar tarafından elektronik cüzdanlarda depolanırlar. SPK’da Kripto Varlıkların Ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Düzenlenmesine Dair Değişiklik Taslağı’nda, cüzdanların tanımına da yer verilmiştir. “Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji üzerindeki kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları” olarak taslakta yer alan tanımda “çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları…” demek suretiyle cüzdan türlerinin, yani sıcak ve soğuk cüzdanların (hot wallet – cold wallet) tanıma dahil edilmesi, ortaya çıkabilecek potansiyel anlaşmazlıkların azaltılması açısından avantajlı olacaktır.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarını Yeni Düzenleme ile Neler Bekliyor?
Halihazırda ülkemizde kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kuruluş, işleyiş ve düzenleyici prosedürlerini ana hatlarıyla belirleyen bir mevzuat bulunmamaktadır. Sonuç olarak, bir kripto varlık borsası kurmak için izin veya lisans almak şu anda bir gereklilik değildir.
Kripto varlık platformları için özel lisanslama veya izin gereklilikleri olmamasına rağmen, daha önce de belirtildiği gibi, bu platformların kripto varlıkları içeren kara para aklama ile mücadele etmek için Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) mevzuatına tabi olduğu unutulmamalıdır. Buna göre, bu tür yasadışı faaliyetleri önlemek ve ele almak için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdürler.
Kripto varlıkların ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının düzenlenmesine ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu Değişiklik Taslağı, platformları ilgilendiren çok sayıda yeniliği kapsamaktadır. Aşağıda bu yenilikler üzerinde durulacaktır.
Kurul, Merkez Bankası ve Ticaret Bakanlığı’nın Yetkileri: Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), sermaye piyasası araçlarına özgü hakları sağlayan kripto varlıklara ilişkin düzenleyici işlemler tesis etmeye, özel ve genel nitelikli kararlar almaya, tedbir ve yaptırımlar uygulamaya yetkilidir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, ödeme hizmetleri ve elektronik para mevzuatı kapsamında elektronik para olarak kabul edilen kripto varlıklar için benzer düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Ticaret Bakanlığı, bir ürün veya hizmete erişim ya da temsil amacı taşıyan kripto varlıklara ilişkin düzenleme yapmaya, karar almaya, tedbir ve yaptırım uygulamaya yetkili kılınmıştır.
Mevzuatın Uygulanabilirliği: Kripto varlıklar, sunuldukları mecraya bakılmaksızın (yazılı, sözlü vb.) aynı unsurları ve hakları sağladıklarında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olacaktır.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının Düzenlenmesi: Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile kripto varlıkların platformlar aracılığıyla alım satımı, transferi ve saklanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemekle yükümlüdür.
Platformlar için Zorunlu İzin: Kripto varlık alım satım platformlarının kurulması ve işletilmesi Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin alınmasını gerektirmektedir. Platformlar münhasıran Kurul tarafından belirlenen faaliyetlerde bulunma zorunluluğu getirilmiştir. Kurul, platformların kuruluş sürecine, ortaklarına, yöneticilerine, personeline, sermaye ve sermaye yeterliliğine, yükümlülüklerine, bilgi sistemlerine, teknolojik altyapılarına, pay devirlerine, izin verilen faaliyetlerine, faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasına ve faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer esaslara ilişkin düzenlemeleri belirleyebilecekleri ifade edilmektedir.
İşlem Yapılabilecek Kripto Varlıkların Belirlenmesi: Kripto varlık platformları, bünyelerinde işlem görebilecek kripto varlıkları belirlemeye yetkilidir. İşlem görebilecek kripto varlıkların belirlenmesi de dâhil olmak üzere platformlara ilişkin ilke ve esaslar yine Kurul tarafından düzenlenebileceği ifade edilmiştir.
Ticaretin Sonlandırılması: Platformların alım satım faaliyetlerinin sonlandırılması için yazılı bir prosedür oluşturmaları gerekmektedir. Kurul da bu konuda yazılı bir prosedür oluşturmakla yükümlüdür.
Düzenleme Yetkisi: Kurul, alım satıma konu kripto varlıkların belirlenmesi de dâhil olmak üzere platformlara ilişkin ilke ve esasları düzenleme yetkisine sahiptir. Ancak, bu düzenlemelerin hükümet veya herhangi bir kamu kuruluşu tarafından herhangi bir garanti anlamına gelmediği unutulmamalıdır.
Şeffaflık ve İzlenebilirlik: Şeffaflığı ve izlenebilirliği artırmak için, müşterilerin kripto varlık transferleri için cüzdanlara erişimi ve bu transferlere dahil olan banka hesaplarının kayıtları yetkili kurumlar tarafından izlenebilir bir şekilde tutulmalıdır.
Müşteri Sorumluluğu: Müşteriler, kripto varlıklarını kendi cüzdanlarında saklamaktan sorumludur. Müşterilerin kripto varlıklarını kendi cüzdanlarında saklamamaları nedeniyle ortaya çıkan kayıplar, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının sorumluluklarına ilişkin hükümlere tabi olarak müşterilerin sorumluluğundadır.
Nakit Saklama: Müşterilere ait nakdin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından belirlenen bankalarda veya Kurulca yetkilendirilen diğer kuruluşlarda tutulması zorunludur.
Varlıkların Ayrıştırılması: Müşterilerin kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, hizmet sağlayıcıların varlıklarından ayrı tutulur ve kayıtlar bu hükme uygun olarak tutulur. Hizmet sağlayıcılar nezdinde bulunan kripto varlıklar ve nakit, hizmet sağlayıcıların borçları veya müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için dahi haczedilemez. Müşterilerin varlıkları önceden yazılı izin alınmaksızın rehnedilemez, iflas masasına dâhil edilemez veya ihtiyati tedbire konu edilemez.
Müşteri Tanımlama: Platformlar, Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uyarınca sözleşme ilişkisi kurulmadan önce müşterilerinin kimliklerini tespit etmekle yükümlüdür.
Yatırım Danışmanlığı ve Portföy Yönetimi: Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yönetimine ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir.
Uyuşmazlıkların Çözümü: Kripto varlık alım satım platformları ile müşterileri arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar ve platformlarda gerçekleştirilen işlemler genel hükümlere tabidir. Platformlara Kurul tarafından faaliyet izni verilmesi, işlemlerin devlet tarafından garanti altına alındığı anlamına gelmez.
Fiyat Oluşumu: Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşur. Ancak, yurt dışı piyasalarda işlem gören kripto varlıklara ilişkin işlemler hariç olmak üzere, makul ve ekonomik olarak gerekçelendirilemeyen ve platformlardaki işlemlerin güven, şeffaflık ve istikrarını bozabilecek nitelikteki eylem ve işlemler hakkında Sermaye Piyasası Kanununun 104 üncü maddesi hükümleri kıyasen uygulanır denmiş ve fiyat serbestisi benimsenmiştir.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememelerinden kaynaklanan yasa dışı faaliyetlerden ve potansiyel kayıplardan sorumlu tutulmaktadır. Bu, siber saldırılar, teknik arızalar, operasyonel hatalar veya hizmet sağlayıcı üyelerinin suistimallerinden kaynaklanan kayıpları içerir.
Buna ek olarak, kripto varlık hizmet sağlayıcıları Sermaye Piyasası Kanunu’nda belirtilen özel hükümlere tabidir. Açıkça belirtilmedikçe, kanunun diğer hükümlerinden muaf değildirler. Kanun, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile ilgili hususları düzenlemeyi ve açıklığa kavuşturmayı amaçlamakta olup, özel hüküm bulunmayan hallerde kanunun 128. maddesi uygulanabilecektir.
Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcıları için düzenleyici prosedürler ve yönergeler oluşturma yetkisine sahiptir ve bunların uygulanmasına ilişkin kararlar alabilir. Bu, usulsüz işlemleri, yetkisiz kripto varlık hizmetlerini ve kripto varlıklarla ilgili yasa dışı yatırım danışmanlığı ve portföy yönetimi faaliyetlerini ele almayı içerir.
III. Sonuç
Kripto varlıkları çevreleyen küresel manzara hızla gelişmektedir ve dünya çapında hükümetler bu dijital varlıkları yönetmek için kapsamlı düzenleyici çerçevelere duyulan ihtiyacı kabul etmektedir. Bilindiği üzere, Avrupa Birliği’nin Payment Service Directive, GDPR gibi birçok regülasyonu Türkiye’deki kanun koyucu tarafından önemli bir yol gösterici olarak bu düzenlemelerin etkisi Türkiye’de de 6493 sayılı Kanun ve Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun gibi birçok alanda görülmüştür. Bu açıdan konuya bakıldığında, MiCA aslında bünyesinde birçok belirsizlik içeren kripto varlıklar gibi regüle edilmesi zor bir alanı aslında gerçekten de bünyesindeki isabetli birçok isabetli düzenleme ile regüle etmektedir. Yukarıda da değinildiği üzere, özellikle kripto varlıkların MiCA açısından kategorizasyonu Türk yasa koyucusu tarafından da aynen veya benzer şekilde kabul edildiği takdirde aslında blokzincir projelerindeki uygulamaya dair birçok sorunun çözümüne kapı aralanabilecektir. Bunun dışında, beyaz belge (white paper) yayınlanma zorunluluğuna ilişkin MiCA’da öngörülen düzenlemeler de Türkiye’de bu alanda yasalaşma çalışmalarında kanaatimizce aynen benimsenebilecek dikkate değer hususlardandır.
Sonuç itibariyle, Türkiye henüz kriptografik varlıklar için kapsamlı bir düzenleyici çerçeve oluşturmamış olsa da Sermaye Piyasası Kurulu’nun Kripto Varlık Kanun Taslağı’nı oluşturma çabaları takdire şayandır. Taslak mevzuat, kripto varlıklarla ilgili yasal ikilemleri ele almayı amaçladığından, Türkiye’nin ulusal çıkarları ve yatırımcıların korunmasını korurken bu gelişmekte olan teknolojiyi benimsemesi için bir fırsat sunmaktadır. Bu düzenlemelerin potansiyel sonuçları ortaya çıktıkça, inovasyonu teşvik etmek ve riskleri azaltmak arasında bir denge kurmak çok önemlidir. Önümüzdeki yıllar hiç şüphesiz Türkiye’nin kripto varlıklara yaklaşımının yörüngesini şekillendirecektir ve paydaşlar gelişmeleri yakından izlemeli ve gelişen düzenleyici ortama uyum sağlamalıdır. Bu bağlamda, Türk yasa koyucusu tarafından MiCA’nın içeriğindeki birçok düzenleme Türkiye’deki kripto varlık sektörünün gelişimi açısından da yol gösterici niteliktedir.
Kaynakça
Müge Çetin, Sermaye Piyasası Hukuku Bakımından Kripto Varlıklar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023,
Emin Gitmez, Devletlerin Kripto Varlıklara İlişkin Hukuki Düzenlemeleri Üzerinden Bir Değerlendirme, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 27, S: 1, 2023
Önder Perçin, Rıfat Deregözü , Hüseyin İlik , Ahmet Türkay Varlı , Erkan Eren , Pınar Erçetin , Davut Gürses , Ayça Aktolga Öztürk, Sorularla Fintek: Elektronik Para Kuruluşları ve Ödeme Kuruluşları – Açık Bankacılık-Kriptopara Ve Kriptopara Alım Satım Platformları, 1.baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2021
ORKUN, Kripto varlıkların vergilendirilmesi, 1.baskı, Onikilevha Yayınları,2022
Crypto-Asset Reporting Framework and Amendments to the Common Reporting Standard, OECD, 22March-29 April 2022
Kripto Varlıklarda Düzenleme Arayışı Çalıştayı, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Banka ve Ticaret Araştırma Enstitüsü, 8-9 Temmuz 2021
https://www.cointree.com/learn/cryptocurrency-exchange-vs-stock-exchange/
https://bctr.org/kripto-varlik-hizmet-saglayicisi-kavrami-ve-vasplerin-yukumlulukleri-22062/
https://merlinone.com/what-is-a-digital-asset/
https://www.scb.co.th/en/personal-banking/stories/digital-asset.html
https://www.investopedia.com/terms/c/cryptocurrency.asp
https://tr.investing.com/education/terms/emtianedir-200222816
https://bthukuku.org/2021/04/19/odemelerde-kripto-varlik-kullanilmamasina-iliskin-yonetmelik-hakkinda-degerlendirmeler/
https://tr.tradingview.com/news/muhabbit:03c457b9f:0/
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020PC0593
