ATP Kalite ve SLA Yönetimi Birim Yöneticisi

Murat Akköse

 

ATP Kalite ve SLA Yönetimi Birim Yöneticisi Murat Akköse, Fintechtime Nisan sayısı için yazdı “QR Kod Nedir? Nasıl Çalışır? QR Kod Anatomisi ve QR Kod Türleri Nelerdir?”.

“QR kodlarla bu kadar sık karşılaşıyoruz ama ne kadar tanıyoruz. QR kodları daha iyi tanımak için gelin bu defa biz QR kodunun kendisini taratalım ve QR kod nedir, nasıl çalışır ve türleri nelerdir sorularını cevaplayarak, anatomisine göz atıp daha yakından tanıyalım.”

 

QR Kod Nedir? Nasıl Çalışır? QR Kod Anatomisi ve QR Kod Türleri Nelerdir?

Özellikle son birkaç senedir, hayatımızda iyice yer eden QR kodlarla, ulaşımda, sağlıkta, eğitimde, finans dünyasında, dergilerde, restoranlarda, reklam panolarında, kartvizitlerde vs. hemen hemen her yerde sıkça karşılaşmaktayız. QR kodlarla bu kadar sık karşılaşıyoruz ama ne kadar tanıyoruz. QR kodları daha iyi tanımak için gelin bu defa biz QR kodunun kendisini taratalım ve QR kod nedir, nasıl çalışır ve türleri nelerdir sorularını cevaplayarak, anatomisine göz atıp daha yakından tanıyalım.

 

QR Kod Nedir?

İngilizce açılımı “Qick Responce” olan ve Türkçede hızlı sonuç/yanıt olarak karşılık bulan QR kodlar, akıllı telefon ve tabletler tarafından digital olarak okunabilen ve verilerle kodlanmış (belirli bir formata dönüştürülmüş) 2 boyutlu barkodlardır.

İlk olarak 1994 yılında Toyota’nın yan kuruluşu olan Japon şirketi Denso Wave’nin baş mühendisi Masahiro Hara tarafından icat edilen QR kodlar, aynı zamanda kasiyerler tarafından hangi ürünlerin satıldığının bilinmesi için kızıl ötesi tarayıcılarla okutulan, bildiğimiz diğer barkodların da yakın akrabasıdır. 90’lı yıllarda icat edilmesine rağmen, 2017 yılında Apple’ın telefonlarına QR okuyucuyu entegre etmesiyle ivme kazandı. Pandemi nedeniyle müşterilerle temassız iletişim kurmanın yolunu arayan diğer üreticiler de aynı entegrasyonu yapmaya başlayınca dikkatleri üzerine çekerek hayatımızda iyice yer almaya başladı.

 

QR Kodlar Nasıl Çalışır?

Barkodlar, bilgileri bir eksen boyunca yatay olarak depolar. QR kodları ise bilgileri hem dikey hem de yatay eksenlerde depolar. Bu sayede çok daha fazla veri tutması sağlanır. QR kodlarının çok hızlı olması, hemen hemen birçok telefon tarafından kolayca taranabilmesini en önemli özellikleri arasında gösterebiliriz fakat QR kodları çok yönlü yapan en önemli özelliklerin başında bu ekstra veri miktarının olduğunu söyleyebiliriz.

Barkodlardaki bilgiler, dikey çizgilerin genişliği ve aralarındaki mesafeye göre kodlanır. QR kodlardaki bilgiler ise karelerin dizilişinde kodlanır.

Barkodlardaki veriler, çeşitli genişliklerde bir dizi siyah beyaz çizgi şeklinde ve alfasayısal olarak kodlanır. QR kodlarda ise sayısal, alfasayısal, baytlar ve kanji türlerinden biri seçilerek iki boyutlu kareler şeklinde kodlanır.

Barkodlarda ve QR kodlardaki veriler, optik tarama cihazı ile tarandığında, orijinal biçimine geri çevrilir yani bir QR kodunu taradığınızda, tarayıcınız bu verileri desenler halinde gruplandırılmış, siyah ve beyaz hücrelere göre tanıyarak bu bilgileri okur ve yorumlar. Başka bir deyişle, QR kodlar, telefonunuzun kamerasında yer alan QR okuyucu yazılımı ile çözülerek, okunabilir karakter dizisine dönüştürülür. Bu karakter dizisinin komutuna bağlı olarak da telefonunuzda bir eylemi tetikler. Örneğin görüntü yükleyerek, ödeme bilgilerini onaylayarak veya web sayfasına yönlendirerek vs. kodda yer alan bilgilere yanıt verir.

Yani siz bir QR koda baktığınızda gördüğünüz küçük kareler aslında bir web adresinin, ödeme onayının, restoran menüsünün vs. gibi herhangi bir bilginin sayısal, alfasayısal, baytlar ve kanji türlerinden biri kullanılarak QR okuyucunun diline dönüştürülmüş halidir.

 

 

QR Kodun Anatomisi

QR kodlara baktığımızda, beyaz bir arka plan üzerinde rastgele dizilmiş siyah kareler gibi görülebilir, ancak bu karmaşık yapıları, bilgilerin depolanmasına ve bir tarayıcı tarafından çözülebilmesini sağlar. Gelin şimdi QR kodları daha iyi tanıyabilmek için bileşenlerine bakalım;

 

 

  1. Konum İşaretleri: Bir QR Kodunun genelde sol üst, sağ üst ve sol alt köşedeki 3 köşesini çevreleyen büyük karelerdir. Bu kutular, hızlı tarama hızının anahtarıdır, çünkü taranan yön ne olursa olsun tarayıcının QR kodunu yönlendirmesini sağlar.
  2. Zamanlama Modeli: Bu, bulucu modelinde üç kare (konum işaretleri) arasında uzanan L şeklinde bir çizgidir. Zamanlama modeli, okuyucunun tüm kod içindeki tek tek kareleri tanımlamasına yardımcı olur ve hasarlı bir QR kodunun okunmasını mümkün kılar.
  3. Versiyon Bilgisi: Sürüm, bir QR Kodunun sahip olacağı satır ve sütun sayısını temsil eder.  Bu alan QR kodunun hangi sürümde oluşturulduğunu belirtir. Mevcutta kırk farklı QR kodu sürümü vardır ve doğal olarak tarayıcıların bunları birbirinden ayırabilmesi gerekir. Sürüm bilgisi modeli bu ayrımda yardımcı olur.
  4. Sessiz Bölge: QR kodunun dışını çevreleyen boş beyaz kenarlıktır. Bu bölge olmadan, bir QR okuyucusu, QR kodunda nelerin olup olmadığını belirleyemez dolayısıyla bu alan, QR Kodunun en önemli kısmıdır. Sessiz bölge, QR Kodu tarayıcının QR kodunu çevreden ayırt etmesine yardımcı olur.
  5. Biçim Bilgisi: Konum işaretçilerinin etrafında bulunurlar. Düzgün tarama, hata düzeltme ve veri maskesi hakkında bilgi depolar. Hata düzeltme yönü, kısmen örtülse veya hasar görse bile QR kodunun çözülebilmesini sağlar.
  6. Modüllerdeki Veriler: QR Kodunun merkezi kısmı ve kodun verileri depoladığı yerdir. Kod alanının geri kalanını kapsarlar ve QR kodunun gerçek bilgilerini içeren verilerden oluşurlar. QR kodları, kod % 30 zarar görmüş olsa bile okunabilme özelliğine sahiptir.
  7. Hizalama İşaretleri: Genellikle sağ alt köşede bulunur ve üç konum işaretçisinden daha küçüktür. Bir QR Kodunu her açıdan taranabilir olması hizalama işaretçisi sayesinde gerçekleşir. Ayrıca, kod ne kadar büyük olursa, bu kalıplardan o kadar fazlasına ihtiyaç duyulur.

 

Genellikle QR kodlar için beyaz bir arka plan üzerinde siyah kareler kullanır ve bu da noktaların ayırt edilmesini kolaylaştırır ancak bu kesin bir gereklilik değildir. QR kodlar için herhangi bir renk veya şekil de kullanabilir.

 

QR Kod Türleri

Statik ve Dinamik olmak üzere iki ana QR kodu türü vardır.

 

Statik QR Kodu

“Statik” kelimesi, bu tür QR kodunun, kodun kendisine kodlanmış sabit bilgilere sahip olduğu anlamına gelir. Veriler bu QR koduyla değiştirilemez ve orijinal olarak eklenen her ne ise sonsuza kadar orada kalması anlamına gelir. Bu nedenle, kodlanan bilgiler, sistemin arka ucunda bir yerde değil, bu kodlarda bulunan model hizalamalarında bulunur. Statik QR Kodları, yayınlandıktan sonra değiştirilemeyeceği için, sabit veya hassas bilgileri depolamak için daha idealdir. Statik QR kodun başlıca özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

 

  1. Oluşturulduktan sonra düzenlenemez.
  2. Tarama performansı izlenemez, bu da ölçeklenebilirliği sınırlar.
  3. Çevrimiçi yeniden hedefleme amaçları için kullanılamazlar.
  4. QR kodunun genel dosya boyutunu artıran geniş bir URL kullanılır.
  5. Bir dizi kampanyada kullanılamazlar.

 

Dinamik QR Kodu

Dinamik QR Kodlar, düzenlenebilir, izlenebilir, fazla yer kaplamadan çok fazla bilgi depolayabilen, hızlı bir şekilde taranabilen ve hatta URL’sini değiştirebilen bir QR Kod türüdür. Dinamik QR kodlar, kullanıcıları diğer herhangi bir QR kodu gibi belirli bilgilere veya web sayfalarına gönderir. Onları “dinamik” yapan şey, içlerinde kodlanan URL’nin, bir kod yazdırıldıktan sonra bile istek üzerine değiştirilebilen ikinci bir URL’ye yönlendirebilmesidir.

Dinamik QR kodun başlıca özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

  1. Düzenlenebilir ve sınırsız kez geri dönüştürülebilir.
  2. Cihaz türü, sayfa görünümleri, konum, işletim sistemi ve daha fazlası gibi çeşitli veriler izlenebilir.
  3. QR kodundan elde edilen veriler, Google, Facebook vb. platformlardaki yeniden hedefleme kampanyalarında kullanılabilir.
  4. Kodlar kısa ve temizdir, bu da onları statik QR kodlarından daha hızlı hale getirir.
  5. Belirli bir programa dayalı olarak birden çok kampanyada kullanılabilir.

Dokunmatik ürünler ilk yaygınlaşmaya başladığında, bu gelişim teknoloji dünyası için yeni bir sezon gibiydi fakat dokunmatikten uzaklaşarak gelişen teknolojinin bu evresi için artık yeni bir sezon başladı ve bu sezonun en önemli aktörleri arasında QR kodların yer aldığını söylemek mümkün gibi görünüyor.