Strateji ve İş Geliştirme Kıdemli Yöneticisi Ece Başak Gerçek, Fintechtime Eylül sayısı için yazdı “Faturalardan sonra dijitalleşme sırası fişlerde mi?”.

E-dönüşüm geçişini tamamlayarak online ve fiziki ticarette elektronik belge üreten KOBİ sayısı büyük oranda artış gösteriyor. Fiziki ticarette de ödeme cihazlarında üretilen fişlerin dijitalleşmesinin ilk adımı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun duyurduğu ve 1 Eylül 2023 itibarıyla devreye alınacak olan dijital slip uygulamasıyla atılıyor. Globalde 2010’lu yılların ortalarından itibaren çıkan dijital fiş çözümü girişimlerinin farklı değer önermelerini sizler için özetledim.

 

Türkiye’deki işletme adetinin yüzde 99,7’sini ve toplam ciro hacminin yüzde 44’ünü temsil eden KOBİ’lerin sayısı, güncel olarak 3,5 milyon adeti geçti. Toptan ve perakende sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’ler ise, toplam KOBİ adetinin yüzde 36,5’ini oluşturuyor.

Toptan ve perakende alışverişlerdeki elektronik belge dönüşümüne bakıldığında; 2010 yılından bu yana uygulamada olan e-fatura sürecine geçişini tamamlayan KOBİ’lerin sayısı geçtiğimiz son 5 yılda 10 katı seviyesinde büyüme göstererek, 2023 yılında 880 bin adeti geçti. e-arşiv sürecine geçişini tamamlayan mükellef sayısı ise, 2018 yılındaki hacminin yaklaşık 36 katı büyüklüğe ulaşarak 865 bin adet seviyesine yükseldi. 2018 yılında e-fatura sistemlerine geçiş yapan işletmelerin toplam işletme adetine oranı yüzde 4 seviyesindeyken; 2023 yılı içerisinde e-fatura kullanıcı sayısının 1 milyon adeti aşacağı, yaklaşık 500 bin işletmenin de e-fatura, e-arşiv fatura, e-defter, e-irsaliye dahil olmak üzere e-Belge uygulamalarının neredeyse hepsine geçişini tamamlamış olacağı tahminleniyor.

509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde değişiklik yapan 535 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde zorunlu geçiş mükellef kapsamının genişletilmesiyle birlikte, elektronik belge geçişini tamamlayarak elektronik belge üreten KOBİ sayısı büyük oranda artış gösterirken, fiziki ticarette elle kesilen kâğıt faturalar, EFT-POS ve YN ÖKC cihazlarının ürettikleri fişler ve perakende satış fişleri ile birlikte, her gün milyonlarca kağıt belge oluşturuluyor.

Tüketiciler kâğıt fatura ve fişleri, değişim ve iade işlemleri için garanti belgesi olarak kullanabilmek, kişisel gelir / giderlerini takip edebilmek veya çalışanlar şirketlerine harcama beyanı yapabilmek için saklıyorlar. Diğer yandan fişler, saklama amaçlı olmadan kalabalık oluşturuyor ya da çöpe atılıyor.

Bulut teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte perakendecilerin kullandıkları ERP, satış ve muhasebe yazılımlarının client-server mimarisindeki yazılımlardan bulut tabanlı uygulamalara geçişi, entegre çalışan katma değerli perakende yazılım uygulamalarının yayılımı ve perakende markalarının elektronik ticaret satışları için mobil uygulama çıkartma hızlarına paralel olarak; 2010’lu yılların ortalarından itibaren tüketicilerin alışveriş fişlerini dijital olarak saklayabilmelerine yönelik “dijital fiş” çözümü geliştiren girişimlerin ortaya çıktığını görüyoruz. Amerika, Avrupa, Güney Afrika, Hindistan, Avustralya gibi farklı coğrafyalardan çıkan birçok farklı dijital fiş çözümü girişimi, çevre dostu olarak kâğıt miktarını azaltma ortak hedefinin yanı sıra, değer önermeleri, iş ve gelir modellerinde farklılaşıyorlar.

Müşterilerin fişlerini toplayabilecekleri ve saklayabilecekleri bir mobil uygulama aracılığıyla, fiş verisinin tutulduğu POS yazılımı ya da ödeme cihazı yazılımıyla entegrasyon sağlayarak; müşteri, fiş içeriği ve ödeme yöntemini eşleştiren dijital fiş girişimi ekosisteminde, merkezde müşteri bulunuyor ve perakendeci, kurumsal firmalar, banka ve ödeme servis sağlayıcı gibi paydaşlar ile farklı çözümler şekilleniyor.

Bir global ödeme oyuncusu ve POS üreticisinin dijital fiş çözümü girişimiyle yaptığı iş birliği örneğinde; bir müşteri, alışverişini hangi perakendecide ve hangi ödeme yöntemi ve sadakat puan programı ile yaptığından bağımsız olarak, tüm fişlerini tek bir uygulama içerisinde toplayabiliyor.

Bu şekilde müşteriler kişisel finans yönetimi uygulamalarında olduğu gibi, kendi giderlerini kategorize ve takip edebilecekleri gibi, aynı dijital fiş uygulaması içerisinde farklı alt profiller oluşturarak, bir çalışan olarak masraf fişlerini kurumsal firma ile de paylaşabiliyor; bireysel ve kurumsal harcamalarını tek bir yerden ayrı ayrı takip edebiliyorlar. Platformda toplanan masraf fişlerinin kurum tarafındaki karşılığı ise, yemek, yol vb. masrafların tek bir platformda yönetilmesi ve vergi avantajından faydalanılabilmesi için alternatif çözüm olarak sunulabiliyor.

Perakendeciler, müşterilerine dijital fiş çözümleri içerisinden hiper kişiselleştirilmiş kampanya ve reklamlarını ulaştırabilecekleri, interaktif iletişim kurabilecekleri bir kanal açabiliyorlar.

Dijital fişlerin mobil bankacılık uygulaması içerisinde toplanması örneği ise, müşteri alışveriş alışkanlığına yönelik içgörülerin gerçek zamanlı ve ürün bilgisi bazında olması avantajıyla, perakendeci sadakat kartlarının da mobil bankacılık uygulamaları içerisine eklenerek, banka ve perakendeci sadakat kampanyalarının eş zamanlı bütünleşik çalıştırılabilmesine ve üye işyeri ve kart kullanıcıları için bankacılık yeni ürün ve gelir kanalları yaratılabilmesine olanak sağlıyor.

Dijital bankacılığın gelişimi ve finansal sisteme katılımın artmasıyla birlikte, perakende alışveriş ödemelerindeki nakit kullanımında düşüş öngörülebilirken, 2022 yılı verilerine bakıldığında Türkiye’de kartlı ödemelerin toplam hane halkı harcamaları içindeki payı yüzde 42 seviyesinde.

Açık bankacılık çözümleri ve perakende alışverişlerde müşteriden işletmeye yapılan hesaptan hesaba ödemelerin yaygınlaşmasıyla birlikte, mobil bankacılık uygulaması içerisinde toplanan dijital fişlerin, kartlı ödemeler ile sınırlı kalmayabileceği öngörülebilir.

Geçtiğimiz Mayıs ayında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, kartlı alışveriş işlemlerinde kağıt fiş almak istemeyen kart kullanıcılarının bu belgeleri dijital olarak alabilmesi ve saklayabilmesini mümkün hale getirecek bir düzenleme duyurdu. Kartı çıkaran banka ile kartı işleme alan bankanın aynı olduğu işlemler için 1 Eylül 2023, farklı olduğu işlemler için en geç 1 Aralık 2023’te devreye alınması planlanan uygulamada, kart kullanıcıları mobil bankacılık uygulamaları içerisinde fişlerini eşzamanlı dijital olarak toplayabilecek ve istedikleri zaman erişebilecekler.