Dijital Para: Türkiye Ekonomisinin Geleceği

Ödeme Stratejileri ve İnovasyon Lideri Mehmet Evirgen, Fintechtime Mayıs sayısı için yazdı “Dijital Para: Türkiye Ekonomisinin Geleceği”.

“Makalemde, dijital paraların tanımından tarihsel gelişimine, küresel ekonomideki rolünden Türkiye’deki mevcut durumuna kadar birçok boyutu ele alıyorum. Ayrıca, bu yeni nesil finansal araçların neden tercih edildiğini ve Türkiye ekonomisi üzerindeki potansiyel etkilerini de kapsamlı bir şekilde inceliyorum.”

Dijital Para: Türkiye Ekonomisinin Geleceği

Finansal teknolojilerdeki hızlı gelişmeler, para kavramını ve kullanım şekillerini kökten değiştirmektedir. Geleneksel para sistemlerinin yüzyıllardır süregelen hakimiyeti, yerini dijitalleşmenin getirdiği yeniliklere bırakmaktadır. Bu dönüşümün en önemli unsurlarından biri olan dijital paralar, küresel ekonomide giderek artan bir rol oynamakta ve Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomiler için de önemli fırsatlar sunmaktadır. Bu makalede, dijital paraların tanımından tarihsel gelişimine, küresel ekonomideki öneminden Türkiye’deki mevcut durumuna kadar pek çok yönü ele alınacak, bu yeni nesil finansal araçların neden kullanılmak istendiği ve Türkiye ekonomisi üzerindeki potansiyel etkileri detaylı bir şekilde incelenecektir.

Dijital Paraların Yükselişi: Tanım, Tarihçe ve Geleneksel Sistemlerle Karşılaştırma 

Dijital para, en basit tanımıyla, fiziksel bir karşılığı olmayan, yalnızca elektronik ortamda var olan bir para birimidir.¹ İnternet tabanlı bu para birimleri, geleneksel paranın tüm özelliklerini taşımanın yanı sıra, kullanıcılara yüksek işlem hızı ve kolaylığı gibi kendine özgü avantajlar sunmaktadır.⁴ Dijital para kavramı, kripto paralar da dahil olmak üzere tüm elektronik para biçimlerini kapsayan geniş bir terimdir.⁵ Bu bağlamda, her kripto para birimi bir dijital para olarak kabul edilebilirken, her dijital para biriminin bir kripto para birimi olması zorunlu değildir.² Dijital paralar, merkezi bir otorite tarafından kontrol edilen bir yapıya sahip olabileceği gibi, herhangi bir merkezi otoriteye bağlı olmayan merkeziyetsiz bir yapıda da olabilir.⁸ Bu temel ayrım, dijital paraların güvenilirliği, düzenlenmesi ve potansiyel kullanım alanları açısından kritik bir öneme sahiptir.

Geleneksel para sistemlerinin evrimi, takas sisteminden başlayıp, madeni paraların ve banknotların ortaya çıkmasıyla devam etmiştir.⁹ Elektronik ödeme sistemlerinin (kredi ve banka kartları, online ödeme platformları) ortaya çıkışı, dijitalleşme sürecinin ilk adımlarını oluşturmuştur.¹¹ Hatta kredi kartlarında tutulan paralar bile dijital birimler olarak kabul edilebilir.¹⁵ İnternet ve mobil teknolojilerin yaygınlaşmasıyla birlikte, dijital paralar günlük hayatta daha fazla yer edinmeye başlamış ve önemi giderek artmıştır.³ Ödeme sistemlerindeki bu evrim, fiziksel varlıklardan uzaklaşma, işlem hızının artması ve kullanım kolaylığının sağlanması yönünde açık bir eğilim göstermekte, bu da dijital paraların yükselişi için uygun bir zemin hazırlamaktadır.

Modern anlamda ilk merkeziyetsiz kripto para birimi olan Bitcoin, 2009 yılında ortaya çıkmıştır.¹⁶ Ancak Bitcoin, ilk dijital para girişimi değildir. Bitcoin’in başarısı, on yıllardır süregelen teorik çalışmaların ve pratik denemelerin bir sonucudur. Bitcoin’den önce, 1983’te David Chaum tarafından tasarlanan eCash, 1998’de Wei Dai’nin önerdiği B-Money ve yine aynı yıl Nick Szabo’nun ortaya koyduğu Bit Gold gibi projeler, merkeziyetsizlik, anonimlik ve kriptografik güvenlik gibi temel kavramları gündeme getirmiştir.¹⁸ Ayrıca, 1996 yılında kullanıma sunulan e-gold, internet üzerinde yaygın olarak kullanılan ilk dijital para birimi olmuştur.²⁸ Satoshi Nakamoto’nun 2008 yılında yayınladığı Bitcoin teknik incelemesi ve 2009’da Bitcoin’in piyasaya sürülmesi, modern kripto paraların başlangıcı olarak kabul edilmektedir.²⁰ Bitcoin’in ardından Litecoin ve Ripple gibi pek çok farklı kripto para birimi (altcoin) ortaya çıkmış ve dijital para ekosistemi hızla genişlemiştir.¹⁶ Bitcoin’in başarısı, kendisinden önceki dijital para yaratma çabalarına dayanmakta, bu da teknolojik yeniliklerin genellikle yinelemeli bir süreç olduğunu göstermektedir.

Geleneksel para sistemleri ile dijital paralar arasındaki temel farklar, çeşitli açılardan belirgindir. Merkeziyet açısından bakıldığında, geleneksel paralar genellikle merkez bankaları gibi merkezi otoriteler tarafından kontrol edilirken, kripto paralar çoğunlukla merkeziyetsiz bir yapıya sahiptir.¹ Ancak, merkez bankaları tarafından çıkarılması planlanan dijital paralar (CBDC’ler), merkezi bir yapıya sahip olacaktır.⁸ Güvenlik konusunda ise, dijital paralar, özellikle kripto paralar, kriptografik yöntemler sayesinde geleneksel paralara kıyasla daha yüksek bir güvenlik seviyesi sunabilir.⁴ Kripto paraların temelinde yatan blockchain teknolojisi, şifreli kayıt tutma özelliği sayesinde siber saldırılara karşı daha dirençlidir.¹ Ancak merkezi sistemlerde de siber güvenlik riskleri mevcuttur.³⁵ İşlem hızı ve maliyeti açısından, dijital paralar genellikle daha hızlı ve daha düşük maliyetli işlem imkanı sunar ², özellikle uluslararası para transferlerinde bu avantaj daha da belirgindir.³⁶ Anonimlik ve şeffaflık konusunda ise, kripto para işlemleri genellikle anonim olarak kabul edilirken, tüm işlemlerin kaydı halka açık bir defter olan blockchain üzerinde tutulur.¹ Dijital paralarda ise genellikle kullanıcı kimliği doğrulaması gerekmektedir.¹ Erişilebilirlik ve finansal kapsayıcılık açısından, dijital paralar, geleneksel bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan bireyler için önemli bir potansiyel sunmaktadır.⁸ Değer istikrarı noktasında ise, geleneksel paraların değeri genellikle daha istikrarlıyken, kripto paraların değeri oldukça değişken olabilir.¹ Ancak stablecoin olarak adlandırılan dijital paralar, değer istikrarı sağlamayı amaçlamaktadır.³⁷ Son olarak, işlem geri döndürülebilirliği açısından, kripto para işlemleri genellikle geri döndürülemezken, geleneksel sistemlerde bazı durumlarda işlem iptali mümkün olabilir.³² Bu karşılaştırma, farklı özellikler arasında bir denge olduğunu göstermektedir. Örneğin, merkeziyetsizlik daha fazla kontrol sunarken, daha yüksek volatiliteye yol açabilirken, merkezi sistemler istikrar sunarken anonimliği kısıtlayabilir. Stablecoinlerin ortaya çıkışı ise, kripto paraların oynaklığı ile geleneksel fiat paraların istikrarı arasındaki boşluğu doldurma çabasını yansıtmaktadır, bu da fiyat istikrarı olan bir dijital para birimine olan piyasa talebini göstermektedir.

Küresel Ekonomide Dijital Paraların Artan Önemi

Dijital paraların küresel ekonomideki önemi giderek artmaktadır. Bu önemin temelinde yatan faktörlerden biri, finansal erişimi kolaylaştırma ve kapsayıcılığı artırma potansiyelleridir. Dünya genelinde milyarlarca insan hala banka hesabına sahip değildir.³⁶ Dijital paralar, bu kesimlere finansal hizmetlere erişim imkanı sunarak finansal sistemin daha demokratik hale gelmesine katkıda bulunabilir.⁸ Sadece bir akıllı telefon ve internet bağlantısıyla herkes dijital para kullanabilir hale gelebilir, bu da geleneksel bankacılık altyapısına ihtiyaç duymadan finansal araçlara erişimi mümkün kılar. Merkez bankası dijital paraları (MBDP’ler) da finansal kapsayıcılığı teşvik etme potansiyeline sahiptir.³⁴

Dijital paraların küresel ekonomiye sağladığı bir diğer önemli katkı ise, uluslararası işlemleri hızlandırma ve maliyetleri düşürme imkanlarıdır. Geleneksel banka transferleri genellikle yavaş ve maliyetli olabilirken, dijital paralar, özellikle kripto paralar, uluslararası para transferlerini çok daha hızlı ve ucuz hale getirebilir.³⁶ MBDP’ler de uluslararası ödemeleri kolaylaştırma potansiyeline sahiptir.³⁴ Geleneksel uluslararası para transferleri genellikle birden fazla aracı kurumu içerdiğinden, gecikmelere ve yüksek ücretlere yol açar. Dijital paralar, özellikle kripto paralar ve potansiyel olarak MBDP’ler, doğrudan eşler arası transferler veya daha verimli takas mekanizmaları sağlayarak bu süreci basitleştirebilir, böylece hem zaman hem de maliyet açısından önemli tasarruflar sağlanabilir.

Ayrıca, dijital paralar ödeme sistemlerinde verimlilik ve yenilikçilik açısından da önemli katkılar sağlayabilir. MBDP’ler, ödeme sistemlerine kesintisiz ve sürekli çalışma imkanı sunarak 7/24 işlem yapılabilmesini mümkün kılabilir.³⁴ Dijital ödemelerde standartlaşma imkanı sağlayarak farklı sistemler arasındaki uyumsuzlukları azaltabilir.³⁴ Programlanabilir ödemeler altyapısı oluşturarak, yenilikçi kullanım alanları için bir temel oluşturabilir.³⁴ Örneğin, KOSGEB gibi kurumların sağladığı destek ödemelerinin belirli koşullara göre otomatik olarak yapılması sağlanabilir.⁴¹ Dijital paraların programlanabilirlik özelliği, akıllı sözleşmeler veya benzeri mekanizmalar aracılığıyla işlemlere koşullar ve mantık eklenmesine olanak tanır, bu da çeşitli işlemler için daha verimli ve özel finansal çözümlerin oluşturulmasına yol açabilir. Bu, otomatik emanet hizmetlerinden, belirli kriterlerin karşılanması üzerine fonların koşullu olarak serbest bırakılmasına kadar çeşitli uygulamaları içerebilir, böylece çeşitli işlemlerde verimliliği ve güveni artırır.

Neden Dijital Para Kullanmak İstiyoruz? Paydaşların Motivasyonları ve Analizi

Dijital paraların farklı paydaşlar tarafından kullanılma nedenleri çeşitlilik göstermektedir.

Bireyler açısından bakıldığında, dijital paralar hızlı transfer imkanı, düşük işlem maliyetleri ve internetin olduğu her yerden kolay erişim gibi avantajlar sunmaktadır.³⁶ Özellikle uluslararası para transferlerinde sağladığı hız ve düşük maliyet, bireyler için önemli bir çekicilik oluşturmaktadır.³⁶ Kripto paralar aynı zamanda potansiyel bir yatırım aracı olarak da değerlendirilmekte ve finansal kapsayıcılığı artırma potansiyeline sahip olmaları da bireyler için önemli bir motivasyon kaynağıdır.¹⁶ Merkeziyetsizlik ve sansüre direnç (kripto paralar için) ile anonimlik (kripto paralar için) de bazı bireylerin dijital paraları tercih etme nedenleri arasındadır.¹ Ancak bu avantajların yanı sıra, fiyat volatilitesi (kripto paralar için), güvenlik riskleri (cüzdan kaybı, hırsızlık), karmaşıklık ve teknik bilgi gereksinimi (bazı kullanıcılar için), geri döndürülemez işlemler (kripto paralar için) ve düzenleyici belirsizlikler gibi dezavantajlar da bulunmaktadır.⁸ Bireylerin dijital paraları kullanma motivasyonları çok yönlüdür. Daha hızlı ve ucuz işlemler gibi pratik avantajlar, özellikle sınır ötesi ödemeler için caziptir. Ek olarak, merkeziyetsizlik ve bazı dijital paraların sunduğu daha fazla gizlilik gibi felsefi temeller de belirli kullanıcılarla rezonansa girer. Bununla birlikte, kripto paraların doğasında var olan oynaklık ve dijital varlıkları yönetmeyle ilgili riskler (güvenlik, geri döndürülemez işlemler) diğerleri için önemli caydırıcılardır.

İşletmeler için dijital paralar, düşük işlem ücretleri ve hızlı ödeme alma imkanı sunarak verimliliği artırma potansiyeli taşımaktadır.³⁶ Özellikle uluslararası ticarette, yeni müşteri kitlelerine ulaşma potansiyeli sunmaları da işletmeler için önemli bir avantajdır. Blockchain tabanlı sistemlerde sağlanan şeffaflık ve izlenebilirlik, tedarik zinciri yönetimi ve lojistik süreçlerinde verimlilik artışına katkıda bulunabilir (tokenizasyon ile).⁴⁴ Programlanabilir ödemeler ise yeni iş modelleri oluşturma imkanı sunmaktadır. Ancak işletmelerin de fiyat volatilitesi riskini yönetme (kripto paralar için), düzenleyici uyumluluk gereksinimlerini karşılama, teknik entegrasyon zorluklarının üstesinden gelme, müşteri kabulünü sağlama ve siber güvenlik tehditlerine karşı önlem alma gibi zorlukları bulunmaktadır. İşletmeler, dijital paraları verimliliği artırmanın, maliyetleri düşürmenin ve potansiyel olarak yeni pazarlara girmenin bir yolu olarak görmektedir, ancak oynaklık ve düzenlemeyle ilgili riskleri yönetmeleri gerekmektedir.

Devletler ise dijital paraları, özellikle MBDP’leri, finansal istikrarı sağlama ve geliştirme, para politikasının etkinliğini artırma, ödeme sistemlerinin güvenliğini ve verimliliğini artırma, kayıt dışı ekonomiyi azaltma, vergi toplama süreçlerini iyileştirme, finansal kapsayıcılığı teşvik etme, uluslararası rekabet avantajı elde etme ve devlet yardımlarını doğrudan vatandaşlara ulaştırabilme gibi amaçlarla değerlendirmektedir.⁸ Dijital paraların hayata geçirilmesiyle birlikte, para arzı ve dolaşımı üzerinde daha fazla kontrol sağlanabilir, finansal gözetim ve denetim artabilir. Ancak gizlilik endişeleri, mevcut finansal sistemle entegrasyon zorlukları ve siber güvenlik riskleri gibi potansiyel etkiler de göz önünde bulundurulmalıdır. Devletler, özellikle MBDP’leri olmak üzere dijital paraları, finansal altyapılarını modernize etmek, ödeme sistemlerinin verimliliğini artırmak ve para politikası üzerinde daha fazla kontrol sağlamak amacıyla araştırmaktadır. MBDP’ler ayrıca yasa dışı finansal faaliyetlerle mücadelede ve finansal kapsayıcılığı teşvik etmede yardımcı olabilir. Ancak devletler, vatandaşların gizliliği ve mevcut finansal sistemin istikrarı üzerindeki potansiyel etkileri dikkatlice değerlendirmelidir.

Türkiye’deki Dijital Para Ekosistemi: Güncel Durum ve Gelişmeler 

Türkiye’deki dijital para ekosistemi, hem kripto paralar hem de merkez bankası dijital para çalışmaları açısından önemli gelişmeler göstermektedir.

Türkiye’de Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Tether (USDT), BNB, Solana (SOL) gibi kripto paralar yaygın olarak kullanılmaktadır.⁴⁵ Bu kripto paraların alım satımı için Binance TR, Paribu, BtcTurk, OKX TR gibi hem yerel hem de global pek çok işlem platformu aktiftir.⁴⁵ Geleneksel bankacılık sektöründe de Garanti BBVA Kripto gibi platformlar aracılığıyla kripto para alım satım hizmetleri sunulmaktadır.⁴⁸ Türkiye’deki canlı kripto para ekosistemi, geniş bir kullanıcı tabanına ve aktif işlem platformlarına sahip olup, dijital varlıklara olan güçlü kamu ilgisini yansıtmaktadır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) da dijital para konusunda önemli adımlar atmaktadır. 2020 yılında Merkez Bankası Dijital Parası (MBDP) için kavram ispatı çalışmaları başlatılmıştır.⁵⁴ Dijital Türk Lirası Geliştirme Projesi’nin birinci fazı tamamlanmış olup ²¹, bu fazda dijital TL’nin ihraç, dağıtım ve ödeme senaryoları başarıyla test edilmiştir.⁵⁵ Projenin ikinci fazı ise devam etmekte olup, bu kapsamda Ar-Ge çalışmalarının yanı sıra dijital Türk lirasının iktisadi, hukuki ve güvenlik boyutları kapsamlı bir şekilde ele alınmaktadır.²¹ Dijital Türk Lirası’nın, mevcut ödeme altyapısını tamamlayıcı nitelikte, FAST (Fonların Anlık ve Sürekli Transferi) sistemi ile entegre ancak bağımsız bir ödeme kanalı olması planlanmaktadır.⁵⁶ Amaç, ulusal paranın dijital işlemlerde sorunsuz bir şekilde işlevsel kalmasını sağlamak ve mevcut ödeme sistemlerini güçlendirmektir.⁵⁷ Dijital TL’nin, finansal kapsayıcılığı artırması ve akıllı şehir uygulamaları, mikro ödemeler ve sınır ötesi ödemeler gibi yenilikçi kullanım alanları yaratması beklenmektedir.⁴¹ TCMB’nin MBDP geliştirme çalışmalarına aktif olarak devam etmesi, dijital paraların ulusal finansal altyapıya entegrasyonuna yönelik stratejik bir hamle olduğunu göstermektedir.

Türkiye’de Kullanılan ve Potansiyel Dijital Para Türleri

Türkiye’de kullanılan ve potansiyel olarak kullanılabilecek farklı dijital para türleri bulunmaktadır.

Kripto paralar, merkeziyetsiz yapıları, şeffaflıkları (blockchain teknolojisi) ve güvenlikleri (kriptografi) ile öne çıkmaktadır.¹⁶ Türkiye’de bu paralar genellikle yatırım, alım satım ve online alışveriş gibi amaçlarla kullanılmaktadır.⁵ Türkiye’deki kripto paralar öncelikle yatırım aracı ve spekülatif ticaret için kullanılmakta, bu da küresel eğilimlerle uyumlu olmakla birlikte oynaklıkları nedeniyle potansiyel riskler de taşımaktadır.

Merkez Bankası Dijital Parası (CBDC) olan Dijital Türk Lirası ise, devlet güvencesi altında, TCMB tarafından ihraç edilecek nakit paranın dijital bir versiyonudur.¹ Merkezi bir yapıya sahip olması ve işlemlerin gerçek kullanıcı kimliği gerektirebilmesi beklenmektedir.¹ Değerinde dalgalanmanın düşük olması hedeflenmektedir.¹ Dijital TL’nin FAST ile entegrasyonu, finansal kapsayıcılık ve programlanabilirlik gibi özelliklere sahip olması öngörülmektedir.⁴¹ Dijital Türk Lirası, istikrarlı, devlet destekli bir dijital ödeme yöntemi sunmayı amaçlamakta, bu da ulusal ödeme sisteminin verimliliğini ve güvenliğini potansiyel olarak artıracaktır.

Stablecoin’ler, değerleri genellikle bir fiat para birimine (çoğunlukla ABD doları) veya altına endeksli olan kripto paralardır.³⁷ Fiyat istikrarı sunmaları nedeniyle, kripto ekosisteminde değer saklama ve transfer aracı olarak sıklıkla kullanılırlar.³⁷ Tether (USDT) ve USD Coin (USDC) gibi global stablecoin’ler Türkiye’de de yaygın olarak kullanılmaktadır.³⁷ Ayrıca, BiLira (TRYB) gibi Türk lirasına endeksli stablecoin’ler de mevcuttur.⁶⁰ Stablecoin’ler, kripto para ekosisteminde kripto paraların oynaklığına karşı daha az değişken bir alternatif sunarak, ticaret ve riskten korunma faaliyetlerini kolaylaştırarak önemli bir rol oynamaktadır.

Tokenlaştırılmış varlıklar ise, menkul kıymetler, emtialar, gayrimenkul gibi gerçek dünya varlıklarının dijital temsilleridir.⁴⁴ Kısmi mülkiyet imkanı, likidite artışı ve maliyet düşüşü gibi avantajlar sunarlar.⁴⁴ Türkiye’de şirket hisselerinin, gayrimenkulün ve tarım ürünlerinin tokenlaştırılması konusunda önemli bir potansiyel bulunmaktadır.⁴⁴ Örneğin, Cropto Tarım Token’ları halihazırda kullanılmaktadır.⁴⁶ Gerçek dünya varlıklarının tokenizasyonu, mülkiyetin parçalanması ve likiditenin artırılması yoluyla Türkiye’de yeni yatırım fırsatlarının kilidini açma ve piyasa verimliliğini artırma potansiyeline sahiptir.

Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler ve Kamuoyunun Dijital Paralara Bakışı 

Türkiye’deki dijital paralara yönelik yasal düzenlemeler ve kamuoyunun bakış açısı, bu alandaki gelişmelerin yönünü belirleyen önemli faktörlerdir.

Türkiye’de kripto para mevzuatı henüz gelişim aşamasındadır. Nisan 2021’de kripto varlıkların ödemelerde kullanılması yasaklanmıştır.¹⁹ Ancak kripto varlık alım satım platformlarına yönelik bazı düzenlemeler mevcuttur.⁶² Türkiye, kripto para piyasasını düzenleme konusunda adımlar atmış olsa da, yasal çerçevenin hala gelişmekte olması hem kullanıcılar hem de işletmeler için bazı belirsizlikler yaratmaktadır.

Stablecoin’lere yönelik olarak Türkiye’de henüz özel bir düzenleme bulunmamaktadır.⁶⁹ Ancak stablecoin’lerin işlevsellik açısından elektronik para ile benzerlikler taşıdığı belirtilmektedir.⁶⁹ Avrupa Birliği’nin MiCA (Regulation on Markets in Crypto-assets) gibi uluslararası düzenlemeler, Türkiye’deki yasal yaklaşımlara rehberlik edebilir.⁶⁹ Türkiye’de stablecoin’lere yönelik özel yasaların olmaması belirsizlik yaratmakla birlikte, elektronik para düzenlemeleriyle potansiyel uyum, gelecekteki yasal muamelenin olası bir yönünü göstermektedir.

Tokenlaştırılmış varlıklarla ilgili olarak, yeni Kripto Varlık Yasası’nın bu alanı da kapsaması beklenmektedir.⁶² Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) yetki alanına giren tokenizasyon işlemleri belirlenmektedir.⁶² Müşterini Tanı (KYC) ve Kara Para Aklamayı Önleme (AML) gereksinimleri, tokenizasyon süreçlerinde önemli bir rol oynayacaktır.⁶² Yeni kripto varlık yasasının tokenleştirilmiş varlıkları kapsaması, Türkiye’de bu gelişmekte olan dijital finans alanını düzenlemeye yönelik bir adım olduğunu göstermektedir.

Türkiye’de dijital paralara ilişkin kamuoyu algısı hakkında kesin veriler olmamakla birlikte, genel kripto para bilinirliği ve algısı üzerine bazı çıkarımlar yapılabilir.⁵⁰ Kripto paraların Türkiye’de yaygın olarak kullanılması ve işlem platformlarının aktifliği, kamuoyunun bu alana olan ilgisinin yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak düzenleyici belirsizlikler ve kripto paraların değerindeki dalgalanmalar, kamuoyunun genel bakış açısını etkileyen faktörler olabilir.

Dijital Paraların Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Olası Etkileri

Dijital paraların Türkiye ekonomisi üzerinde çeşitli potansiyel etkileri bulunmaktadır.

Merkez Bankası Dijital Parası (MBDP) olan Dijital Türk Lirası’nın finansal istikrarı artırma potansiyeli bulunmaktadır.³⁴ Ancak para politikası üzerindeki etkileri dikkatle değerlendirilmelidir.⁶⁹ Dijital paraların, özellikle MBDP’lerin, kayıt dışı ekonomiyi azaltmaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir.³⁴ Dijital paraların, özellikle bir MBDP’nin tanıtımı, Türkiye’nin finansal istikrarı ve para politikasının etkinliği için önemli sonuçlar doğurabilirken, aynı zamanda kayıt dışı ekonomiyle mücadelede de bir araç sunabilir.

Geleceğe Bakış: Dijital Paraların Türkiye için Olası Senaryoları

Küresel trendlere bakıldığında, dünya genelinde merkez bankası dijital para birimi (CBDC) çalışmalarının arttığı görülmektedir.⁷ Türkiye’nin bölgesel ve küresel dijital ekonomideki yerini sağlamlaştırmak için dijital TL önemli bir adım olabilir.⁴¹ Türkiye’nin Dijital Türk Lirası geliştirme çalışmalarına odaklanması, merkez bankalarının gelecekteki finansın dönüştürücü potansiyelini kabul ettiğini gösteren küresel bir eğilimle uyumludur. 

Dijital paralar, finans dünyasında önemli bir dönüşümü temsil etmektedir ve Türkiye ekonomisi için de çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Kripto paraların yaygın kullanımı ve TCMB’nin dijital TL çalışmaları, ülkenin bu alandaki potansiyelini açıkça ortaya koymaktadır. Dijital paraların finansal kapsayıcılığı artırma, uluslararası işlemleri kolaylaştırma ve ödeme sistemlerinde verimliliği sağlama potansiyeli, Türkiye ekonomisi için önemli avantajlar sunabilir. Ancak, yasal düzenlemelerin netleştirilmesi, kamuoyunun bilinçlendirilmesi ve olası risklerin yönetilmesi, bu potansiyelin tam olarak hayata geçirilmesi için kritik öneme sahiptir. Gelecekte, Türkiye’nin dijital para alanındaki vizyonunu net bir şekilde ortaya koyması ve küresel trendlere uyum sağlayarak bu dönüşümde aktif bir rol oynaması beklenmektedir.

Geleneksel Para Sistemleri ve Dijital Paraların Karşılaştırılması

¹

Alıntılanan çalışmalar

1. Dijital Para Nedir? Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu Nedir? – mysoft, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.mysoft.com.tr/dijital-para-nedir-dijital-turk-lirasi-isbirligi-platformu-nedir

2. Dijital Para Nedir? Kripto Paradan Farkları Nelerdir? – Monay, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://monay.com.tr/blog/dijital-para-nedir-kripto-paradan-farklari-nelerdir-318

3. Dijital Para Nedir? Temel Rehber | Edenred, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.edenred.com.tr/dijital-para-nedir

4. Dijital Para vs Kripto Para | Kuveyt Türk Katılım Bankası, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.kuveytturk.com.tr/blog/teknoloji/dijital-para-vs-kripto-para

5. Dijital Para ile Kripto Para Arasındaki Farklar | İş Bankası Blog, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.isbank.com.tr/blog/dijital-para-ile-kripto-para-arasindaki-farklar

6. Dijital Para ile Kripto Para Arasında Ne Fark Var? – Garanti BBVA, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.garantibbva.com.tr/blog/dijital-para-kripto-para-arasindaki-farklar

7. Kripto Para ile Dijital Paranın En Önemli Farkları – Securitas Technology, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.securitastechnology.com/tr-tr/blog/kripto-para-ile-dijital-paranin-en-onemli-farklari

8. Digital Currency Types, Characteristics, Pros & Cons, Future Uses – Investopedia, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.investopedia.com/terms/d/digital-currency.asp

9. Paranın Gizemli Tarihi: İlk Sikkeden Dijital Paraya | O’Blog | Hakkımızda – Odeabank, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.odeabank.com.tr/hakkimizda/oblog/paranin-gizemli-tarihi

10. Evolution of Payment Systems: The Changing Landscape of Money – – blog.remita.net, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://blog.remita.net/evolution-of-payment-systems-the-changing-landscape-of-money/

11. Analog to Digital: Exploring the Evolution of Payment Systems – Alexander Clifford, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://alexanderclifford.co.uk/blog/payment-systems/

12. The evolution of payment systems & the industry – Edenred Payment Solutions, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://eps.edenred.com/blog/the-evolution-of-payments-whats-next

Payment Systems Evolution: How Does Money Move from a Buyer to Seller? | St. Louis Fed, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.stlouisfed.org/publications/page-one-economics/2024/01/02/payme