Yeni yıl, yeni sayfa: Finansal Kapsayıcılığın Önemi

Finansal Okuryazarlık Girişimcisi

Özlem Denizmen

Finansal Okuryazarlık Girişimcisi Özlem Denizmen, Fintechtime okurları için kaleme aldı “Yeni yıl, yeni sayfa: Finansal Kapsayıcılığın Önemi”.

Bu sene FODER’in (Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği) 10. Senesini kutluyoruz. Kurucu Başkanı olarak (Kurucu üyeleri arasında Sabancı Üniversitesi Finans Kürsü Başkanı Prof Özgür Demirtaş ve Allianz Yönetim Kurulu Başkanı Cansen Başaran’ında olan derneğimiz adına) şunu söyleyebilirim ki, o günlerde hayal olan birçok şey başarıldı. O sebeple Türkiye 100. yılına girerken bundan sonra olabileceklere dair heyecanlıyım. Özellikle “Finansal Kapsayıcılık” (Financial Inclusion) konusuna, yani; bankaya erişimi olmayan ya da az olanları finansal sisteme dahil etmek almak.

Bankaya erişimi olmayan ya da az erişimi olan kişiler finteklerden nasıl faydalanıyor?

Unbanked (Bankasız)

Vadeli ya da vadesiz, herhangi bir mevduat hesabı olmayan kişiler ‘bankasız’ (unbanked) olarak tanımlanıyor.

Underbanked (Sınırlı Bankalı)

Bir hesabı olan fakat kredi kartı ya da diğer kredi ürünlerine erişimi olmayan kişiler ise ‘bankacılık hizmetlerini sınırlı kullanan kimse’(underbanked) olarak tanımlanıyor.

Amerika’da bile…

Dünyanın en gelişmiş finans piyasalarına sahip olan Amerika’da bile nüfusun %29’u bankasız ve bankacılık hizmetlerini sınırlı kullanan kişilerden oluşuyor. Bu oran gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde daha da yukarılara çıkıyor.

Türkiye’nin %31’i bankasız!

Türkiye’de bu konuda çok detaylı analizler bulunmuyor ama veri firması Landgeist’in Dünya Bankası verilerine dayanarak çıkardığı haritaya göre nüfusumuzun %31’i bankasız kategorisinde bulunuyor.

Kadınlar ve Eğitim Düşük Kitle

Kadınlarda ve eğitim seviyesi daha düşük bireylerde bankasızlık yine daha yüksek. O sebeple onlara özel atılımlar çok önemli olacak.

Göç

Son dönemde komşu ülkelerden alınan göç etkisiyle de bankasız ve bankaya erişimi sınırlı nüfusta artış olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.

Gelir yetersizliği temel sebep

Bankacılık hizmetlerinden hiç ya da yeterince yararlanmamanın birçok sebebi olabiliyor. Dünya bankasının bankasızlık ile ilgili yaptığı kapsamlı ankette, katılımcıların %70’i yeterince geliri olmamayı bankasız olmak için birinci sebep olarak belirtiyor.

Peki başka neden?

Bankasızların saydığı bazı diğer sebepler

– Bir hesaba ihtiyaç olmadığının düşünülmesi, -hesap açmanın çok pahalı bulunması,

– Lokasyonun uygun olmaması,

– Gerekli belgelere sahip olunmaması ve

– Güvenilmemesi.

Banka hizmetlerinden yeterince yararlanmayanlar için ise uygun bir kredi geçmişine sahip olmamak en önemli sebep.

En zorlananlar kim?

Göçmenler, öğrenciler ve genç bireyler banka ürünlerine erişimde sıkıntı yaşayan gruplardan.

Kahraman Fintekler

Banka ürünlerine erişim düşük olunca bunların alternatifi olduğu düşünülen ama güvenilir olmayan, bu kişileri çeşitli tehlikelere maruz bırakan kaynaklarla finansal ihtiyaçlar çözülmeye çalışılıyor. İşte fintekler tam bu noktada güvenilir alternatifler olarak akıllı telefonlarla sunulan çözüm önerileri ile devreye giriyor. Ödemeler, para transferleri, borç alma, debit kartlar, yatırım ve sigorta ürünlerine erişim gibi birçok alanda bu kişilerin finteklerin hizmetlerinden faydalanması ve finansal sistemin içine girmesi mümkün.

Finansal Okuryazarlık da şart

Ayrıca fintekler, para kavramları öğreterek, bütçelemeyi öğreterek davranışsal olarak da kişilere finansal iyilik hallerini artırabilmeleri için fırsatlar sunuyor. Bu, sadece bankasız ya da bankalardan sınırlı faydalanan kesimde değil her kesimde ülkemiz için büyük bir ihtiyaç.

Finansal Kriz/ Resesyon

Dünyanın, hiç olmadığı kadar zor bir ekonomik döneme girdiği şu sıralar, Finteklere giden fonlama da düştü. Evet farkındayım. Lakin, toplumsal düzenin devam edebilmesi için, halkın eğitilmesi, finansal sistemin içine dahil edilmesi ve finansal davranışların düzenlenmesi gerekiyor. Bunun için de 2023 fintekler için önemli bir yıl olmaya devam edecek.

Not: DLD (Digital Life Design) Konferans’ının İstanbul’ da girişimciler ve yatırımcılarla yaptığı akşam yemeğinde DLD yatırımcı şirketinin başındaki kişi ile oturdum. Finteklerin akibetini sordum üç şeye bakıyoruz dedi: