ARC Law Firm Kurucusu Avukat Cemal Araalan ile ARC Law Firm Ortağı Avukat Alp Mete Şirin, Fintechtime Ağustos sayısı için yazdı “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarda Lisans Süreci”.
“2 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe giren yeni Kripto Kanunu özellikle kripto varlık sektöründe deyim yerinde ise, bu sektörün oyun kurallarının belirlenmesi açısından önemli bir adım. Bu adımın en önemli sonucu olarak 2 Ağustos 2024 tarihine kadar KVHS’ler açısından en azından faaliyetlerine devam etmek isteyen borsalar açısından SPK nezdinde gerekli bilgi ve belgelerin toplanarak usul ve yasaya uygun bir başvuru yapılması gerekecek. Makalemizde kripto varlık hizmet sağlayıcılarda lisans süreci, başvuru adımları ve dikkat edilmesi gereken hususları derinlemesine ele alıyoruz.”
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarda Lisans Süreci
- Giriş
Uzun zamandandır tüm dünya ülkelerinden regülatörlerin ve geleneksel finans aktörlerinin gündeminde olan kripto varlıklar için düzenleyici zemin oluşmaya başladı. Kripto varlık kullanımında dünya sıralamasının başlarında yer alan Türkiye de on yılı aşkın süredir kripto varlıklar ile etkileşim halinde bulunmakta.[1] Yeni nesil finansal araçlar olarak görülen kripto varlıklarla etkileşim arttıkça uyuşmazlıkları engellemek için regülasyon da bir o kadar gereklidir. Ancak regülasyonun da aynı zamanda bu yeni nesil teknolojinin ihtiva etmiş olduğu çeşitli özellikleri sınırlandırmadan uygulanması önem arz ediyor.
Kripto varlıklara erişebilmek için birçok yöntem mevut. Bunlar arasında en çok başvurulan yöntem kullanım kolaylığı sebebi ile Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı (“KVHS”) olarak adlandırılan ve genellikle bir merkeze sahip aracı kurumlara başvurmak. Merkeziyetsiz finans (“DeFi”) kavramının özellikle 2008 yılında Bitcoin’in hayatımıza girmesi sonucunda yaygın kullanımı neticesinde tercih edilen bir diğer yöntem arasında ise merkeziyetsiz KVHS’ler yer alıyor.
Türkiye’de 2013 yılında ilk yerli kripto varlık borsasının kurulması ile kripto varlık kullanımı olağanüstü düzeyde artış göstermiştir.[2] Daha sonrasında yerli ve yabancı kripto varlık borsalarının ülkemizde hizmet vermeye başlaması ile birlikte bu sayı gün geçtikçe artmıştır. Ancak dikkat etmek gerekir ki kripto varlıklar gibi blokzincir teknolojisinden türemiş olan karmaşık yapıya sahip finansal araçlar alışılmışın dışındaki özellikleri ile regüle edilmemesi halinde birçok uyuşmazlığa sebep olabilme potansiyeline sahiptir. Tahmin edildiği üzere böyle de olmuş ve global düzeyde kripto varlıklara aracılık eden birçok KVHS regülasyonlar açısından bu gri alanı suistimal ederek birçok mağduriyete sebep olmuştur. Globalde FTX skandalı olarak bilinen, FTX isimli kripto varlık borsasının birçok kullanıcısını mağdur etmesi, ülkemizde ise Thodex skandalı olarak bilinen, Thodex isimli kripto varlık borsasının kullanıcı kripto varlıkları ile yurt dışına kaçması bu durumu özetleyen ve önemli dersler çıkartılan örneklerdir.
10 yılı aşkın süredir kripto varlık borsalarının ülkemizde aktif bir şekilde hizmet verdiği düşünüldüğünde, uzun zamandır sektör aktörleri tarafından regülasyonun beklendiğini söyleyebiliriz. Beklenen regülasyon ise birçok taslak çalışmanın ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunularak 2 Temmuz 2024’te 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”), bilinen ismi ile Kripto Yasası yürürlüğe girmiştir. Özellikle KVHS’lere odaklanan Kanun, artık KVHS’ler için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (“SPK”) faaliyet izni, başka bir ifade ile lisans alınmasını zorunlu hale getirmiştir.
Bu yazımızda özellikle KVHS’ler için kritik olan ve Kanun’da KVHS tanımı oldukça geniş olduğundan başlangıçta iş süreçlerine kripto varlıkları dahil eden tüm işletmeler için zorunluluk olan lisans sürecini inceleyeceğiz.
Kanun’da Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcısı Tanımı ve Kapsam
Kanun, KVHS’leri “Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşlar” olarak tanımlıyor. Yapılan bu tanımdan da anlaşılacağı üzere kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kapsamı oldukça geniş tutulmuş ve sadece saklama hizmeti veren kuruluşlarla sınırlı kalmayıp, kripto varlıkların ilk satışını veya dağıtımını gerçekleştiren ve bu varlıklarla ilgili diğer hizmetleri sunan kuruluşları da içermektedir. Bu da sektörde faaliyet gösteren birçok farklı türde işletmenin, düzenleyici çerçeveye dahil edilmesi gerektiğini göstermektedir. Tanımın içerisinde yer alan “Platform” kavramı ise yine K anunda ayrıca “Kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşlar” olarak tanımlanıyor. Bu da bizlere, yukarıda da bahsettiğimiz üzere kripto varlık işlemlerinin sadece alım satımla sınırlı olmadığını ve daha geniş bir işlem yelpazesini kapsadığını gösteriyor. Böylelikle, kanun koyucunun kripto varlık ekosistemindeki çeşitli faaliyetlerin tamamını düzenleme amacında olduğunu ve farklı hizmet türlerini sunan tüm kuruluşları kapsama aldığını anlamaktayız.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara Getirilen Lisans Zorunluluğu
KVHS’lerin Kanun’da oldukça geniş bir şekilde tanımlandığından ve SPK tarafından lisans almakla yükümlü kılındığına yukarıda değinmiştik. Kanun’un 2 Temmuz 2024’te yürürlüğe girmesi ile birlikte KVHS’lerin Türkiye’de kurulabilmesi, hizmet verebilmesi veya halihazırda hizmet vermekte olan KVHS’lerin ilgili hizmetlerine devam edebilmeleri için SPK’ya lisans başvurusunda bulunarak lisans almaları zorunlu hale getirilmiştir. Lisans başvuru sürecini başarılı bir şekilde tamamlayan KVHS’lere ise, gelecek dönemde öngörüldüğü üzere faaliyetlerini belirten bir izin belgesi temin edilecektir.
Bahsettiğimiz üzere, KVHS’leri düzenlemek üzere SPK oldukça geniş bir şekilde yetkilendiriliyor. Ayrıca SPK’nın yanında, kripto varlıkların teknik derinliğe sahip bir konu olması sebebi ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (“TÜBİTAK”) SPK’ya teknik konularda (ICO, menkul kıymet tokenlerinin teknik kriterleri vb.) rehberlik etmek üzere danışman statüsünde yer alıyor. TÜBİTAK’ın görevleri arasında ise teknik kriter belirleme, teknik rapor hazırlama, görüş iletme ve denetimlere katılma gibi teknik ağırlıklı görevler yer alıyor. Özellikle lisans sürecinde, başvuruda bulunacak olan KVHS’ler için sahip olması gereken teknik kriterleri belirleme yetkisi de TÜBİTAK’a verilerek lisans sürecinde önemli bir aktör olarak yer almaktadır.
Lisans başvurusunun ne şekilde hangi belgeler ile yapılacağı ise SPK’nın resmî sitesinde 2 Temmuz 2024 tarihinde yapılan bir duyuru ile ilan edilmiştir.[3] TÜBİTAK ise yetki alanını ve görevlerini yine resmi sitesinde paylaşarak bizleri bilgilendirmiştir.[4]
Kanun ve SPK duyuruları ışığında KVHS’lerin ne kadar sürede, nasıl, nereye başvuracağını bu yazımızda mercek altına alacağız.
Lisans Başvuru Süreci Adımları
SPK’nın KVHS’lere lisans başvuru sürecinde önemli bir yol gösterici olan duyurusunda, KVHS’lerin lisans alım esnasında başvurmaları gereken bilgi ve belgeler duyurunun ekinde, başvuru belgeleri (EK -1) ve bilgi formu (EK – 2) olarak belirtilmiştir. Başvuru sürecinde istenen bilgi ve belgeler de dahil olmak üzere tüm başvuru süreci oldukça yeni olduğundan, halihazırda 2 Ağustos 2024 tarihine kadar ön başvuru sürecinde EK-1 ve EK-2 olarak belirtilen belgelerin titizlikle hazırlanması önem taşımaktadır.
- Sunulması Öngörülen Genel Bilgi ve Belgeler
KVHS’lerin bünyesinde yer alan yöneticilerine, ana hissedarlarına ilişkin önemli bilgi ve belgeler ile birlikte, özellikle KVHS’lerin eğer faaliyet izni başvurusunda bulunacaklar ise, bu konuda alacakları yönetim kurulu kararı ile şirketin CEO’su, yönetim kurulu üyeleri ve şirket ortaklarının son 6 ay içerisindeki adli sicil kayıt belgeleri ile bu kişiler Türkiye vatandaşı ise nüfus cüzdanı, yabancı ise pasaport örnekleri, diplomalarının birer örneği, özgeçmişleri başvuru dosyasına eklenmesi gerekecektir. Ayrıca KVHS’lerin bilgi sistemleri altyapılarından, müşterilerin varlıklarının nasıl korunduğuna dair teknik detaylara ve özellikle saklama altyapısına dair çok detaylı bilgi ve belgeler talep edildiğinden, KVHS’ler tarafından EK-1 ve EK-2’deki belgelerin çok dikkatli incelenmesi gerekmektedir. Burada kanun her ne kadar KVHS’ler açısından uyum görevlisi istihdam edilmesini zorunlu kılmasa dahi, KVHS’lerin mevcut operasyonları ve riskleri dikkate alındığında uyum görevlisi kritik bir pozisyon teşkil ettiğinden, KVHS’lerin özellikle uyum görevlisi istihdam etmelerinin ve organizasyon şemalarında uyum görevlisine yer vermelerinin de önemli bir detay olduğu kanaati hasıl olmuştur.
Bunun yanında, ilgili KVHS’lerin iş planlarını detaylı bir şekilde SPK’ya aktarmaları lisans başvuru dosyasında yer verilecek belgeler arasında düşünülebilir. Özellikle blokzincir teknolojisinin kompleks yapısı sebebiyle, iş süreçleri de oldukça karmaşık olabilmektedir. Burada SPK’ya başvuru sürecinde oldukça yalın ve anlaşılır bir şekilde uygulanan ve Kanun sonrasında uygulanmaya devam edilecek olan iş planının detaylı bir şekilde belirtilmesi faydalı olabilecektir.
SPK’ya aktarılmasında fayda gördüğümüz belgelerin içerisinde özellikle KVHS’nin detaylı olarak organizasyon şeması paylaşılmak suretiyle çekirdek kadrosunun özgeçmişleri ile birlikte imza atmış olduğu önemli ortaklıklara ilişkin bilgi ve belgeler de yer almaktadır.
- Başvuru Sürecinde ve Devamında Uygulanması Gereken Uyum Politikaları
Blokzincir teknolojisi finans alanında oldukça yeni bir teknoloji olması sebebi ile Kanun’a uyumunun yanında ortaya çıkabilecek çeşitli uyuşmazlıkların da teknoloji iyi anlaşılarak önceden tespit edilmesi ve buna uygun uyum politikalarının hazırlanarak adım adım uygulanması önemli olabilecektir. Bu uyum politikaların içerisinde başlıca; kara para aklanmasının / terörizmin Finansmanın Önlenmesi ve müşterini tanı politikaları, veri koruma ve veri gizliliğine ilişkin politikalar, kullanılan bilgi teknolojilerine ilişkin politikalar, risk yönetim politikaları gibi aşina olunan politikaların yanında, blokzincir teknolojisinin barındırmış olduğu çeşitli özelliklere ilişkin saklama, transfer vb. aşamalarda işleyen süreçlere ilişkin politikalara yer verilmesi oldukça önemlidir. Yalnızca başvuru sürecinde değil, lisansın başarıyla elde edilmesinin ardından da bu uyum politikalarının devam ettirilmesi büyük önem arz etmektedir.
Yabancı Borsaların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Türkiye’de herhangi bir kuruluşları olmamasına rağmen Türk müşterileri hedef alan reklamlara, Türkçe bir internet sitesine veya dolaylı yoldan oluşturulan herhangi bir topluluğa sahip olan KVHS’nin, SPK’dan lisans alması zorunludur. Lisans almayı düşünmeyen KVHS’lerin ise 2 Ekim 2024 tarihine kadar tasfiyeye girerek hem web sitelerinde bunu ilan etmeleri hem de bu konuda SPK’yı bildirmeleri gündeme gelecektir. Özellikle yabancı KVHS’ler açısından bu önemli bir meseledir, zira salt kripto varlıklara ilişkin reklam ve pazarlama faaliyeti dahi aslında yeni Kanun uyarınca SPK nezdinde lisans başvurusu gerektiren bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır. Aksi bir durum “izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı suçu” gibi hem cezai hem de idari yaptırımların gündeme gelmesine sebebiyet verebilecektir.
Sonuç
2 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe giren yeni Kripto Kanunu özellikle kripto varlık sektöründe deyim yerinde ise, bu sektörün oyun kurallarının belirlenmesi açısından önemli bir adımdır. Bu adımın en önemli sonucu olarak 2 Ağustos 2024 tarihine kadar KVHS’ler açısından en azından faaliyetlerine devam etmek isteyen borsalar açısından SPK nezdinde gerekli bilgi ve belgelerin toplanarak usul ve yasaya uygun bir başvuru yapılması gerekecektir. Başvuru sürecine hazırlık noktasında ise, talep edilen bilgi ve belgeler dikkate alındığında, konunun teknik, finansal ve hukuki süreçlerini ilgilendiren bir dizi bilgi ve belge talep edildiğinden, KVHS’ler nezdinde uyum görevlileri dışında hukukçu, mali müşavir ve teknik personelden destek alınması yarar sağlayacaktır.
