Girişimcilikte Hukuki Süreç Nasıl İşliyor?
Son 5 yılda 80’nin üzerinde erken aşama ve yükselen girişim şirketlerinin yatırımının hukuki sürecini yönetmiş Bumin & Varlık hukuk bürosunun kurucusu ve aynı zamanda kendisi de melek yatırımcı ve girişimci olan Avukat Ender Varlık ile yatırım almada hukuki süreci konuştuk.
Not: Bu röportaj ilk olarak Fintechtime dergisinin 2016 İlkbahar sayısında yayımlanmıştır.
Bir girişim yatırım almak istediğinde izlemesi gereken yol nedir? Henüz yatırım yapacak taraf belli olmadan bir avukata danışmalı mıdır?
Genelde şu şekilde oluyor. Çeşitli etkinlikler, hızlandırma yahut kuluçka merkezleri vasıtasıyla veya doğrudan yatırımcı ile iletişime geçerek, yatırım ağlarına ulaşan girişimciler ve girişim şirketleri kendilerini tanıtıyorlar ve yatırımcı sunumu yapıyorlar. Bunun sonucunda bir pazarlık yapılıyor ve yatırımcı ile girişimci anlaşıyor. Genellikle bu safhaya kadar girişimci yalnız yer alıyor.
Bir start-up henüz ilk yatırımını alırken parası olmayabiliyor. Yine de kendilerine bir avukat tutmaları gerekir mi?
Hukuki danışmanlık almalarını tavsiye ederiz. Çünkü hukuki belgeler uzmanlık gerektiren hususlar, yatırım şartlarını içeren hükümler, tarafların hak ve yükümlülüklerini düzenler. O yüzden iki tarafın eşit ağırlıkta olması lazım. Girişim şirketlerinin ileri safhalarda alacakları yatırımlar için de ilk safhada hazırlanan belgelerin tam olması faydalı oluyor.
Diyelim ki girişimci parasını girişimine harcadı ve avukat tutamıyor. Böyle bir durumda ne yapılıyor?
Her iki tarafın onayı ile iki taraf da muvafakat vererek, bir tarafın avukatı her iki tarafa eşit mesafede duracak şekilde işlemin avukatlığını yapabiliyor.
Siz böyle bir yatırım sürecini yürüttünüz mü? Her iki tarafın da avukatlığını yaparak?
Birkaç projemizde bu şekilde yer aldık. Bazı avukatlık büroları da bu şekilde çalışıyor ama genele baktığımızda çok da istediğimiz bir durum değil. Bir avukatın işlem tarafında yer alması yerine iki tarafın da birer avukatla temsil edilmesi ile oluşan bir yapıyı daha çok tercih ediyoruz, daha sağlıklı buluyoruz.
Yatırım yapan da girişim şirketinin içine girdiği zaman aynı gemide oluyor, ayrı iki avukata gerek yok diyebilir miyiz?
Hayır. İki farklı kişi olduğundan çıkar çatışması olabiliyor. Hukuki belgeler genelde imzalanıp kaldırılırlar. Ne zaman ki işler çok iyi gider veya ne zaman işler kötü gider, onlar çıkartılır taraflar ne hakkımız var ne yükümlülüğümüz var onu değerlendirirler. İşte o zamanlarda uyuşmazlıkların önüne geçebilmek için, gerekli tüm hususların en baştan imzalanırken yazılması gerekir.
İmzaların atılma kısmına kadar başka hangi süreçlerden geçiliyor?
Eğer girişimci şirket, finansallarla ilgili bir açıklama yapıyorsa, nakit akış bilgisi, daha önce bir yatırım aldıysa bunun bilgisi, öz kaynağından ne kadar harcadı, şirketin borçluluk durumu, finansal durumu bilançosu, gelir elde etmişse gelirlerle ilgili bilgileri paylaşacak ise karşı tarafsa bir gizlilik sözleşmesi yapmalıdır. Sonrasında zaten taraflar anlaştıktan sonra, anlaştıkları hususları içeren çerçeve bir metin, mesela temel koşullar – term sheet denilen bir metin ile karara bağlanması ve iki tarafça imzalanması gerekir.
Bu çerçeve metnin bağlayıcılığı var mıdır?
Term sheet bağlayıcılığı olmayacak şekilde düzenlenen bir belgedir. İmzalandıktan sonra yatırımcı için bir münhasırlık süresi olur. Bu süre, bir ile üç ay arasında değişir. Ama start-up’larda bu süre daha da kısadır. Hatta çoğu girişimde term sheet devresi olmadan doğrudan anlaşma sağlanıyor. Bu devre atlanarak yatırım belgelerinin hazırlanmasına geçiliyor.
