Yıldız Holding Kurumsal Strateji, İş Geliştirme ve M&A Transformation Head Cem Aydede, Fintechtime Kasım sayısı için yazdı “Elektronik Para Lisansı ve Dijital Cüzdanlar; faydalı bir iş mi yoksa zarar eden bir yatırım mı?”.
Ülkemizde 2023 itibariyle e-para kuruluşu olan firmalara baktığımızda birçok perakende markasının bu lisansı farklı şirketler kurarak edindiğini görüyoruz. Bu da beraberinde şu soruyu getiriyor: “Elektronik para lisansı alınarak sunulan hizmetler bu şirketler için faydalı oluyor mu?”. Yazımda bu sorunun yanıtını arayarak ana iş modeli fintech üzerine olmayan firmaların elektronik para şirketleri kurmalarının doğru bir strateji olup olmadığını tartışacağım.
Elektronik Para Lisansı ve Dijital Cüzdanlar; faydalı bir iş mi yoksa zarar eden bir yatırım mı?
2013 yılında hayatımıza 6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun dahil oldu. Bu kanun ile ön ödemeli kartlar, kart saklama imkânı veren dijital cüzdanlar ve bu gibi ödeme hizmetlerinde bulunan firmaların elektronik para lisansı alması gerekliliği getirildi. İlgili lisans ana iş modeli müşterilere dijital cüzdan ile ödeme hizmetleri sunan kuruluşlar için standart bir gereklilik iken farklı sektörlerde müşterilerine bir takım ödeme kolaylıkları sunan firmalar için belirsizliklere yol açtı. Bu belirsizliklerin en önemlisini şu şekilde özetleyebiliriz: “Bizim x hizmetimiz var, bunun için e-para lisansı almamız gerekiyor mu?”. 2013’te bir bankanın bu soruyu sormasına bankacılık kanunlarına dahil bir ödeme süreci bulunması nedeniyle gerek yoktu ancak müşterilerine loyalty programı ve hediye kartları gibi ödeme hizmetleri sunan perakende firmaları sundukları bu fintech çözümlerini tekrar inceleyerek bu sorunun yanıtını arar oldu. Sonuçta bazı perakende firmaları bu lisansın gerekliliklerini yerine getirerek spin-off ödeme kuruluşları kurdular ve müşterilerine sundukları fintech çözümlerini bu yan kuruluşları üzerinden zenginleştirdiler. Ülkemizde 2023 itibariyle e-para kuruluşu olan firmalara baktığımızda birçok perakende markasının bu lisansı farklı şirketler kurarak edindiğini görüyoruz. Bu da beraberinde şu soruyu getiriyor: “Elektronik para lisansı alınarak sunulan hizmetler bu şirketler için faydalı oluyor mu?”. Yazımda bu sorunun yanıtını arayarak ana iş modeli fintech üzerine olmayan firmaların elektronik para şirketleri kurmalarının doğru bir strateji olup olmadığını tartışacağım.
Elektronik para lisansı almak için başlıca gereklilikler
Ülkemizde elektronik para lisansı almak için 6493 sayılı kanununda belirtilen şekilde bir miktar sermayeye sahip olunması, belirli bir yetkinliğe sahip yönetim kurulu kurması, şirketin ana operasyonlarını işletecek personel çalıştırması ve elektronik para ihracı ile ödeme hizmetleri faaliyetinde bulunabilmesi için yeterli teknik ve mali altyapıya sahip olması gerekmektedir. İlgili aksiyonların alınması ve elektronik para lisansı başvurusunun yapılması sonucunda şirketler elektronik para lisansı almaya hak kazanabilmektedir. Başvurmak için gerekliliklerin zorluğu ülkemizdeki bazı firmaların bu lisansı bir yatırım aracı olarak görmelerine sebep olabilmektedir. Lisansa sahip olarak müşterilerine sunacak ödeme hizmetlerinin rekabet açısından bir bariyer görevi görerek firmalara stratejik hız kazandırabileceği değerlendirilebilmektedir.
3 hizmet 3 persona üzerinden elektronik para hizmetleri analizi
Elektronik para lisansı alarak müşterilerine ödeme hizmetleri sunan firmaların ülkemizde sundukları değer önerileri başlıca şu şekildedir:
- Kart saklama imkânı veren dijital cüzdan
- Dijital cüzdana ait fiziksel / sanal ön ödemeli kart
- Nakit iade kampanyaları
- Fatura ödeme hizmetleri
- Para transfer hizmeti
- Banka müşterisi olmadan sanal harcama yapabilme
E-para lisansına sahip olan ödeme kuruluşlarının sundukları mobil uygulamaları ile şu anda akıllı telefon ve bir hat ile bir dijital cüzdan oluşturabiliyor ve içerisine bakiye yükleyerek internette veya fiziksel olarak bu kart ile harcama yapabiliyoruz. Bu hizmetlerin birçoğu ülkemizdeki dijital bankaların sundukları hizmetler ile rekabet etmektedir. Buna ek olarak nakit iade kampanyaları ile müşteri kazanımı kurguları da perakende firmalarının müşterilerine sundukları loyalty programları ile rekabet etmektedir. Bu doğrultuda ana iş modeline ek olarak elektronik para lisansı almaya karar veren firmaların ürün müşteri ilişkilerini 3 hizmet sağlayıcısı ve 3 persona üzerinden inceleyebiliriz.
Bu firmaların da arasında olduğu ülkemizdeki ödeme kolaylığı sağlayan üç farklı kuruluş
- Tamamen dijital bir banka
- E-para lisanslı dijital cüzdan firması
- Loyalty programı ve hediye kartlarına sahip perakendeci
Bu 3 hizmet sağlayıcısı ile ihtiyaçlarını giderebilecek 3 müşteri personası düşünelim.
- Banka müşterisi olan beyaz yaka
- Banka müşterisi olmayan öğrenci
- Banka müşterisi olmayan kişi
Bankaların dijitalleşen KYC süreçleri ve kurye hizmetleri ile şubesiz bir banka deneyimi mümkün olduğu için banka müşterisi olan beyaz yaka personasının elektronik, seyahat, gıda ve diğer temel ihtiyaçlarını giderirken öncelikli tercih edecekleri hizmetlerin bankalarının sunduğu hizmetler olacağını varsayabiliriz. Bu personanın başlıca kullandığı perakende firmalarının loyalty programlarını da yakından takip ettiğini düşündüğümüzde e-para lisanslı dijital cüzdan firmasının sağladığı değer önerileri bu personada minimum karşılık buluyor diyebiliriz.
Banka müşterisi olmayan öğrenci personasının finansal yatırım kaygısı olmadığını, fiyat / performans odaklı olduğunu ve internet üzerinden alışveriş yaptığını varsayabiliriz. Bu doğrultuda e-para lisanslı dijital cüzdan firması para yükleyerek internetten harcama olanağı sağladığı için bu kitlede değer önerileri karşılık bulmaktadır. Kitlenin indirim duyarlılığını göz önünde bulundurursak, perakendelerin loyalty programı çözümlerini de yakından takip ettiklerini varsayabiliriz.
Banka müşterisi olmayan kişi personasının yatırımlarını yastık altı tuttuğunu, nakit veya yakını üzerinden kredi kartı kullandığını, perakendelerin loyalty programlarını yakından takip ettiğini varsayabiliriz. E-para lisanslı dijital cüzdan firmasının değer önerilerinin bu kitlede karşılık bulabilmesinin zor olduğunu düşünüyorum; bu personanın banka müşterisi olmaması nedenleri ile dijital cüzdan hesabı açmaması nedenleri paralel olacaktır. Firmaların loyalty programları ile de çeşitli kampanyalardan faydalandığını varsayarsak persona temel ihtiyaçlarını nakit harcama, offline fatura ödeme ile karşılıyor diyebiliriz.
Özetlemek gerekirse e-para lisanslı dijital cüzdan firmasının beyaz yaka personasını çekebilmesi için dijital bankaların sunamadığı çözümler sunması, nakit iade gibi kampanyalarının perakende loyalty programları ve bankaların da üzerinde cezbedici olması gerekiyor. Öğrenci personası dijital cüzdan değer önerisine fit ediyor ancak bankaların dijitalleşmesi arttıkça bu kitlenin daha fazla banka müşterisi olmaya meyilli olacağı varsayılabilir. Banka müşterisi olmayan kişi personasının ülkemizde parasını yastık altında tutmasını istediğinden ve nakit harcamaya meyilli olduğundan dijital cüzdanların mevcut değer önerileri ile bu personayı yakalamasının zor olacağını düşünüyorum.
Elektronik para lisanslı spin-off şirket kararı
Ana iş modelini oturtarak genişlemesini tamamlamış perakende firmaları müşterilerine loyalty programları ile bir takım ödeme kolaylıkları ve kampanyalar sunabilmektedir. Ülkemizdeki bankaların gün geçtikçe daha dijitale yaklaştığını varsayarsak müşterilerine e-para kuruluşu oluşturarak ek fayda sağlamak isteyen perakende firmalarının değer önerilerini derin bir şekilde değerlendirmeleri gerektiklerini düşünüyorum. Loyalty programlarının kişiselleşerek fonksiyon kazandığı ve bankaların dijitalleşmeye daha da yaklaştığı bir gelecekte yeni bir uygulama ile iş modeli oturtmaya çalışmak değer önerisi ile fit etmeyen müşteri kitlesi olmadan çok sürdürülebilir olmayacak diyebiliriz. Önümüzdeki günlerde e-para spin-off’u bulunan perakende firmalarının kendi loyalty programları ve dijitalleşen banka çözümleri ile nasıl rekabet edeceklerini merakla takip edeceğim.
