BT Direktörü Hakan Kantaş, Fintechtime Nisan sayısı için yazdı “2024’ün Teknolojik Trendleriyle Hızlanan Dijital Dönüşüm – Bölüm 2”.
Geçen yıl, yapay zeka (Yapay Zeka) alandaki gelişmelerin öne çıktığı bir yıl olarak kayda geçti ve 2024’te de bu alandaki etkisi ve baskın rolü devam ediyor. Teknolojik ilerlemelerin hayatın her alanına girmesi ve etkisi sürerken, çeşitli meslek gruplarından insanların bu teknolojiler hakkında bilgi sahibi olmaları ve hazırlıklı olmaları, onları kullanmaya başlamaları, kişisel veya ticari avantaj sağlama konusunda önemli olacak. Yapay Zeka konusunda biraz ara verip yeni teknolojilere adapte olmak ve yeni şeyler öğrenmek herkes için büyük yararlar sunacak.
FinTechTime’ın Ocak sayısında 2024’ün Teknolojik Trendleri ve bu teknolojilerin Dijital Dönüşüme katkıları konusunda bir giriş yapmıştım. Popülaritesi sebebiyle artık her yerde herkes tarafından konuşulan Yapay Zeka tüm gündemi ele geçirmiş durumda. Sanki tüm insanlığı kurtaracakmış, başka bir teknoloji yokmuş, Yapay Zeka terk başına tek şeyi yapacakmış, başaracakmış gibi bir ortam yaratılıyor.
İnsanlığı, teknolojiyi, dijital dönüşümü ve kurumları çok etkileyen ve etkisi gittikçe artacak olan nice yeni ürün ve teknolojiler var ve yenileri de durmaksınızın bunlara ekleniyor. Yapay Zeka çok ilgi görmesi, resim, video ve müzik gibi görsel unsurlarla geniş bir yelpazeye yayılması ve özellikle yeni neslin de bu konulara ilgi göstermesiyle birlikte sürekli gündemde tutuluyor. Hemen her gün, büyük bir kısmı çok da anlamlı olmayan, çoğu ilgi çekici unsurlarla desteklenmiş yeni bir haber duymadan geçemiyoruz. Oysa biraz derinlemesine incelendiğinde bunların büyük kısmının insanlığa, kurumlara, eğitime kısacası hemen hiçbir şeye pek de faydası olmayan konular olduğunu ya da faydası olacak noktaya gelmesi için daha onlarca yıl beklemek gerektiğini görüyoruz.
Yapay Zeka Teknoloji ve haberlerinin gölgesinde kalmış, aslında hayatımızıa girmiş veya girmekte olan çok da faydalı nice teknolojileri ıskalıyoruz. İşte bu açığı kapatmak, bu harika teknolojileri ve faydalarını gündeme taşımak gerektiğini düşünüyorum. Ocak ayında giriş yaptığım makalemi, o zaman ele almadığım teknolojileri biraz daha derinlemesine inceleyerek sizlere aktarmayı hedefliyorum. Bu yeni teknolojilerin bir kısmı çoktan hayatımıza girdi ve aktif olarak kullanılmaya başlandı bile. Bunların ne olduğunu ve daha başka hangi alanlarda nerelere yaygınlaşacağına da kısaca değineceğiz. Diğer bir kısmı ise gerçekten çok yeni teknolojiler ve önümüzdeki süreçte bizleri ve hayatımızı etkileyecek. Bunların da ne olduğuna değinecek ve uygulamalı bazı örneklerle daha iyi anlaşılmasını sağlayacağız.
Dijital dönüşüm, iş dünyasını köklü bir şekilde değiştiren temel bir faktördür. Bu dönüşüm, hem kültürel hem de teknolojik olarak şirketleri ciddi şekillerde etkilemekte. Kurumların yeni teknolojilere ayak uydurması Dijital Dönüşümün olmazsa olmaz unsurlarından biri. Bu konuda dikkate alınması gereken temel konulardan biri, Verimlilik ve İş Süreçlerinde Gelişmedir. Dijital dönüşüm, şirketlerin iş süreçlerini daha etkin ve verimli bir şekilde yönetmelerini sağlar. Otomasyon, veri analitiği ve dijital araçlar sayesinde iş süreçlerindeki manuel iş yükü azalır ve hatalar minimize edilir. Verimlilik artışı, maliyetleri düşürür ve rekabet avantajı sağlar.
Müşteri Deneyiminde İyileştirme yani doğrudan hedef kitlenize yönelik aksiyonlar, müşteriye sunulan ürün ve hizmetlerin kalitesini artırır. Kişiselleştirilmiş deneyimler, müşteri memnuniyetini yükseltir ve sadakati artırır. Dijital kanallar aracılığıyla daha hızlı ve etkili iletişim sağlanır.
Dijital dönüşüm iş dünyasının geleceğini şekillendiren bir güçtür. Şirketlerin bu dönüşüme uyum sağlaması, rekabetçi kalabilmeleri ve yeni fırsatları yakalayabilmeleri için önemlidir
Şimdi gelin 2024 yılında, dijital dönüşümle birlikte hayatımızda daha fazla etki göstereceği söylenen teknolojiler nelermiş, hangi alanlarda bizi etkileyecekmiş tek tek incelemeye başlayalım.
2024 YILINDA YILDIZI PARLAYACAK TEKNOLOJİLER
Geçen yıl tam anlamıyla Yapay Zeka patlama yılı oldu. 2024’te ise henüz böylesine kendini ön plana çıkaran başka bir yıldız çıkmadı ortaya. Yapay Zeka olanca gücü ve baskınlığıyla teknoloji dünyasını domine etmeye devam ediyor.
Ancak teknoloji gelişmeye ve hemen her yönden hayatımıza girmeye ve bizleri etkilemeye devam ediyor. Maaşlı bir çalışan, öğrenci, memur ya da iş sahibi olun bu teknolojilerin neler olduğu hakkında fikir sahibi olarak onlara hazırlanmak belki onları kullanmaya başlamak sizlere her yerde avantaj sağlayacaktır. Bu avantaj ister ticari bir çıkar avantajı olsun isterse yeni teknolojiye daha hızlı uyum olsun Yapay Zeka’ya biraz ara vererek yeni bir şeyler öğrenmek herkese büyük fayda sağlayacaktır.
Ocak ayındaki yazımda ele almadığım ancak kritik ve önemli olduğu vurgulanan bazı teknolojileri şimdi kısaca ele alalım ve bunların hayatımıza etkinlerini değerlendirelim.
- Dijital Bağışıklık Sistemi
- Uygulamalı Gözlemlenebilirlik
- Platform Mühendisliği
- Sürdürülebilir Teknoloji
Dijital Bağışıklık Sistemi: Aralık 2023 sayısında bu konuyu çok kapsamlı olarak ele almıştım. O makalemi görmemiş okuyucularımız için bu teknolojiyi kısaca da olsa ele alacağız.
Dijital Bağışıklık Sistemi, bir yapıyı siber saldırılara karşı korurken regülasyona uyum sağlamayı, repütasyonu korumayı ve elbette iş sürekliliği garanti etmeyi sağlayan bir sistemi ifade ediyor. Yani nasıl ki insanın bağışıklık sistemi hasta olmayı engelleyecek bir yapı sergiliyorsa dijital bağışıklık sistemi de sistemlerin sürekliliğini sağlamayı, saldırılardan etkilenmemesini ve paralelde de regülasyona uyumu garanti edecek bir bütünü ifade ediyor.
Ancak system olarak adlandırıldığı için sakın ola ki bu yapıyı bir uygulama ya da işletim sistemi gibi algılamayın. Dijital Bağışıklık Sistemi, yazılım tasarımı, geliştirme, otomasyon ve operasyonlar gibi iş performansını etkileyen tüm unsurların bir bütününü ifade eder. Bu sistemin uygulanması ile problemlere daha dayanıklı bir müşteri ve kullanıcı deneyimi ortaya konur. Bu yapıyı uygulanması sayesinde ürünlerin, hizmetleri ve sistemlerin her türlü olumsuzluğa karşı çok daha dayanıklı (resilient) olması sağlanır.
Bazı tanımlarda bu kavram doğrudan Siber Güvenlikle ilişkilendirilse bile aslında doğrusu bir bütün olarak sistemlerin ve yapıların her türlü olumsuzluğa karşı dayanıklılığıdır. Zira felaketler sadece siber saldırılardan gelmez, hatalı programlama, yetersiz testler bile çok büyük sırunlara sebep olabilir. İşte Dijityal Bağışlıklık Sistemi, günümüz yoğun rekabet dünyasında, tüm bu yapıları kapsayarak iş sürekliliğinizi ve dayanıklılığınızı garanti aldına alır.
Uygulamalı Gözlemlenebilirlik: Gözlemlenebilirlik, karmaşık bir sistemin iç durumunun ya da dış çıktılarının bilgisine dayanarak genel sistem durumunun ne ölçüde anlaşılabildiğini ifade eder. Bir sistem ne kadar gözlemlenebilirse, ek test veya kodlama yapmadan, yaşanan bir performans sorunundan kök nedenine o kadar hızlı ve doğru bir şekilde gidebilirsiniz.
Uygulamalı gözlemlenebilirlik ise hedeflerden ziyade gerçek verilerle doğrulanmış eylemlere dayanan nitelikleri ifade eder (Resim-1). Çok net ve anlaşılır bir tanım olmadığının farkındayım. Ama hemen bir örnek vererek bu tanımı kafanızda net olarak şekillendireceğim.
Ülkemizde bir uygulaması olup olmadığını bilmiyorum ancak Amerika’da Tesla sahiplerinin sigortasından bir örnek vermek istiyorum. Eğer bir Tesla sahibiyseniz aracınızın da sigortalı olması gerekiyor. Tesla, geçmiş bilgilerinize dayanarak size bir sigorta yapıyor ancak aracın günlük kullanım durumuna bakarak bu sigorta primini neredeyse anlık olarak güncelliyor. Yani eğer aracı sert kullanıyor, ani hızlanmalar ve manevralar yapıyorsanız sizi ‘riskli’ sürücü sınıfına alıyor ve sigorta priminizi hemen yükseltiyor ve bu durumu da bir mesajla size iletiyor. Eğer hızlıca tedbir alır ve aracı sakin ve düzgün olarak kullanmaya başlarsanız da bu primi yine benzer şekilde düşürüyor. Tesla Uygulamalı Gözlemlenebilirliği canlı ve aktif olarak kullanıyor. Hatta bu alandaki en başarılı kullanım örneklerinden biri olarak ifade ediliyor.
Bu teknolojinin temel amacı, Tesla örneğiyle hemen anlaşılacağı gibi şirketlerin gerçek zamanlı verilere karşı operasyonlarının çok hızlı cevap verebilmesini ve aksiyon alabilmesini sağlamak. İletişimin, operasyonun, hayatınız gün geçtikçe daha hızlı aktığı günümüzde şirketlerin başarı performansı ne kadar doğru ve hızlı aksiyon alabildikleri ile doğru orantılı. İşte bu teknoloji, şirketlere zamanı yakalama, anlık aksiyon alabilme gibi konularda temel metodolojiyi sunuyor.
Bu teknolojinin Bilgi Teknolojileri alanında en etkin olarak kullanılma yöntemi, yaşanan bir sorun durumunda, sistem değişikliklerinin geriye doğru izlenebilmesi ile yaşanmış olan herhangi bir sorunun kök nedenine erişebilmeyi sağlamasıdır. Bu yöntem ile sadece olaylar değil çok daha farklı alanlarda etkin kullanım sağlanabilir. Bu teknolojinin Bilgi Teknoloji alanında en yaygın 5 kullanım türünü aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Varlık keşfi
- Bulut kaynak yönetimi ve maliyet optimizasyonu
- SLA uyumluluğu
- Sistem bağımlılığı
- Siber güvenlik ve olay yönetimi
Görsel-1: Gözlemlenebilirliği sağlamak için temel unsurlar gayet açık ve net; kayıt girişleri, takip ve izleme, görselleştirme ve tahmin. Tüm bu akışlar gerçek zamanlı ve çok hızlı gerçekleştirilebildiği taktirde uygulamalı gözlemlenebilirlik sağlanabilir.
Platform Mühendisliği: Öncelikle Platform Mühendisliği tanımına kısaca göz atıp detaylarına sonra geçelim. Microsoft bu tanımı şöyle yapıyor: “Platform mühendisliği, DevOps ilkelerinden yola çıkan ve güvenli, yönetilen bir çerçeve içinde geliştirici deneyimlerini ve self-servisi iyileştirerek her bir geliştirme ekibinin güvenliğini, uyumluluğunu, maliyetlerini ve iş değerine ulaşma süresini iyileştirmeyi amaçlayan bir uygulamadır.”. Platform Mühendisliği adlı web sayfası ise bu ifadeyi kısaca şöyle tanımlamış: “Platform mühendisliği, bulut-yerel çağda yazılım mühendisliği kuruluşları için self-servis yetenekler sağlayan araç zincirleri ve iş akışları tasarlama ve oluşturma disiplinidir. Platform mühendisleri, bir uygulamanın tüm yaşam döngüsünün operasyonel gerekliliklerini kapsayan ve çoğunlukla “Dahili Geliştirici Platformu” olarak adlandırılan entegre bir ürün sağlar.”.
Her iki tanımın da yaklaşık olarak benzer olduğunu söyleyebiliriz. Bu kavram, yazılım geliştiriciler için mevcut platformlarında olmayan ancak ihtiyaçları olan dağıtım ve operasyon gibi adımları da içeren komple bir platform olarak çıkıyor karşımıza. Yazılım geliştiriciler genellikle sadece geliştirme odaklı platformlar ile çalışırlar. İş uygulama dağıtımına gelince bu iş tümüyle farklı bir platform’da yapılmak zorunda kalabilir ki işte bu noktada işler karışmaya başlar. Bu tür sorunları ortadan kaldırmak adına özel bir grup geliştirici, bulut platformları gibi karmaşık yapıları da destekleyen bir altyapı arayüzü oluşturarak bunu mevcut platform’a entegre ederek Platform Mühendisliğinin gerçekleneceği platformu oluştururlar (Resim-2).
Oluşturulacak platform temel olarak, geliştiricilerin tümüyle yazılım geliştirmeye odaklanmalarına imkan sağlamalı, verimliliği arttırmalı, geliştiricilerin ihtiyaç duyduğu hemen her şeyi tek bnir platformda toplamalı ve tüm bunları kurumuın geliştirme platformunun tüm ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde işletebilmelidir.
Mikroservisler geliştiren, bulut platformları için kod üreten, oyun geliştiren ya da tümüyle kuruma özel finansal uygulamalar geliştiren ekiplerin her birinin ihtiyaçları birbirinden tümüyle farklıdır. Dolayısıyla bu tür her bir grup için oluşturulacak platformların da birbirlerinden farklı olması gerekir ve beklenir. Bu konuyu özellikle hatırlatmak ve vurgulamakta fayda var. Zira bir platformu alıp da aynen kullanmak yukarıda saydığımız türdeki özel ihtiyaçlar sebebiyle pek mümkün değildir. Çok Teknik bir konu olması sebebiyle kafaları daha da karıştırmamak adına bir sonraki teknoloji ile devam edelim.
Görsel-2: Platform Mühendisliği, Geliştirme ekiplerinin değıtım ve operasyon gibi gibi diğer işleri de komple bir platform altından yönetilebilmesini sağlayan altyapılar kurmaktan sorumlu.
Sürdürülebilir Teknoloji: Artık hayatımızın bir parçası haline geldiğini düşündüğüm ve ümit ettiğim Sürdürülebilirlik, insanlığın ve üzerinde yaşadığımız dünyanın devamlılığını sağlayacak en kritik unsurdur. İnsanlığın umursamaz ve vurdum duymaz şekilde kaynak tüketimi sebebiyle sürekli ısınmakta, kirlenmekte ve kaynakları tükenmekte olan dünyamız çok sıra dışı doğa olaylarıyla bu durum konusunda insanlığı uyarmakta. Ancak bu uyarıyı dikkate alanlar olduğu gibi hiçbi şekilde umursamayanlar ne yazık ki çoğunlukta.
Sürdürülebilirlik, kelime anlamıyla farklı kaynaklarda birbirine yakın olarak şöyle tarif edilmiş. Cabridge Sözlüğü, “Sürdürülebilirlik, belirli bir süre boyunca devam edebilme veya çevreye çok az zarar verme ya da hiç zarar vermeme niteliğidir.” şeklinde bir tanım yaparken Wikipedia, “Sürdürülebilirlik arayışı, bilimsel çalışma yoluyla bilinenlerin, insanların gelecek için ne istediklerinin peşindeki uygulamalarla birleştirilmesini içerir.” Şeklinde bir ifade kullanmış.
Buradaki kelime anlamıyla Sürdürülebilir Teknoloji ise toplumların, şirketlerin ve hanelerin çevresel etkilerinin iyileştirilmesine yardımcı olabilecek teknolojiler olarak tanımlanabilir (Resim-3). Yani çevresel etkilere olumlu katkıda bulunacak her türlü teknoloji bu alanın tanımına girer. Ancak teknoloji ifadesi sebebiyle sadece bilgisayar teknolojisi anlaşılmamalı. Dünyaya Zarar vermeyen ve verimi arttıran her konu bu alana bir örnek olarak verilebilir. Birkaç örnek vererek bu ifadenin daha iyi anlaşılmasını sağlayalım:
- Yağmur suyunu toplayarak kullanım ve hatta içme suyu haline getiren, pencerelerdeki elektrokromik kaplamalarla içeri güneşin girişini azaltan böylece daha az klima kullanımı sağlayan teknolojiler gibi evlerin tümüyle kendi kendine yetebilen,hale gelmesini sağlayan tüm sistemler Sürdürülebilir Teknolojilere örnektir.
- Çiftçilerin, suyu çok daha verimli kullanmasını, ilaçlamayı çok daha doğru ölçülerde ve ekonomik yapılmasını sağlayan tarım drone’ların yine bu teknolojinin en iyi örnekleri arasındadır.
- Karton kutular, biyo-çözünür şişeler gibi alternatifler, doğayı çok kirleten plastik şişelerin yerine geçecek, kaynak tüketimini ve doğa kirlenmesini azaltan en kullanışlı teknolojiler arasındadır.
- Elektrikli taşıtlar, solar aydınlatmalar, LED aydınlatma ürünleri gibi diğer örnekler de bu konuda günlük hayatımıza girmiş ve sürdürülebilirlik adına çok büyük kazançlar sağlamış teknolojiler arasında sayılabilirler.
SONUÇ
Platform Mühendisliği gibi çok niş ve Teknik ya da Sürdürülebilirlik gibi artık hayatımızın bir parçası haline gelmiş olan bu teknolojiler bugün farklı yönlerden hayatımızı şekillendirmekte. Her yönüyle olumlu, insanların ya da insanlığın hayatını ya da gelişmesini kolaylaştıran, hızlandıran bu çözümlere ne kadar kısa zamanda adapte olur ve hayatımıza sokarsak gelişimimizi de faydalarını da o kadar hızlandırmış oluruz. Umarım k yıl sonuna kadar Yapay Zeka’nın baskın domine etmesi biraz azalır da bu harika teknolojileri yaygınlaştırmak için sosyal media bir fırsat olarak kullanılabilir.
Görsel-3: Sürdürülebilir Teknolojiler arasında en sık uygulanan ve gözümüze çarpanlar, güneş panelleri ve rüzgardan enerji üreten rüzgar türbinleri olarak çıkıyor karşımıza.
